του τύπου…

ειδήσεις, κριτικές, επικαιρότητα και άλλα...


******************************************************


"…Στον ελληνισμό, μετέχει κάποιος εθελουσίως. Είναι τιμή και ευθύνη η ελληνική ταυτότητα. Η ελληνικότητα δεν επιβάλλεται, αλλά κερδίζεται και αποδεικνύεται με αγώνες, θυσίες και ήθος. Πρόκειται για θεϊκό χάρισμα και όχι για καταναγκασμό. Ο ελληνισμός κανέναν δεν παρακαλάει.

Όποιος δεν θέλει να είναι Έλληνας, κακό του κεφαλιού του. Ας αρκεσθεί στη μίζερη και ελεεινή σκοπιανή ιδιότητα ή ας παραμείνει στην πνευματική αναξιοπρέπεια του κακώς εννοούμενου τοπικισμού και της γκρίνιας για τα κονδύλια. Αυτά δεν τα λέω για να δικαιολογήσω την κρατική απραξία, ούτε για να εθελοτυφλούμε μπροστά στον κίνδυνο από τη διείσδυση των πρακτόρων. Χρειάζεται συνεχής άμυνα και αντίσταση. Αλλά συγχρόνως δεν πρέπει να αποδίδουμε στους αργυρώνητους κομιτατζήδες καμιά ιδιότητα φοβερού και τρομερού μαζικού κινήματος αφελληνισμού. Εάν σώσουμε το όνομα της Μακεδονίας, οι πρακτορίσκοι πιθανότατα θα εξαφανισθούν μία για πάντα. Θα τους καταπιεί η ίδια η Ιστορία…"





Παρασκευή 26 Φεβρουαρίου 2010

Βιβλιοπαρουσίαση



«Το διαμαντένιο Άλφα» της Νόρας Πυλόρωφ-Προκοπίου

Μια ενδιαφέρουσα εκδήλωση προγραμματίζουν οι «Βιβλιόφιλοι Έδεσσας» για την επόμενη Κυριακή 28 Φεβρουαρίου 2010 και ώρα 11.30’ στην αίθουσα εκδηλώσεων της Λαογραφικής Εταιρείας Ν. Πέλλας (Βαρόσι). Αφορμή για την εκδήλωση είναι η παρουσίαση του πολυσυζητημένου μυθιστορήματος «Το διαμαντένιο Άλφα» της Νόρας Πυλόρωφ-Προκοπίου, για το οποίο θα μιλήσουν η κα Χαρίκλεια Ουλσουντζόγλου-Γεωργιάδη, Δήμαρχος Βέροιας, η κα Ολυμπία Τσιμπορογιάννη, Φιλόλογος και η κα Φωτεινή Χαμιδιελή, Ζωγράφος.
Όπως έχει γραφτεί για το συγκεκριμένο μυθιστόρημα:
«…(Πρόκειται για) ένα πανοραμικό πολυπρόσωπο μυθιστόρημα με κυρίαρχο στοιχείο το γυναικείο σύμπαν, τα οικογενειακά στεγανά και το βαρύ φορτίο που κληροδοτεί η μια γενιά στην άλλη. Οκτώ γυναίκες-θανάσιμα αμαρτήματα. Το χρονικό μιας οικογένειας, κεντημένο στον καμβά της θεσσαλονικιώτικης τοπιογραφίας από τους Βαλκανικούς Πολέμους έως τη δικτατορία. Εφτά γυναίκες, και μία η αφηγήτρια οκτώ, αφηγούνται τις πολυτάραχες διαδρομές τους. Τέσσερις γενιές αναμετράνε και αναμετριούνται, κάνουν απολογισμό των παθών και των λαθών τους, θύτες και θύματα συγχρόνως, αφήνουν τα φαντάσματα να βγουν απ’ την ντουλάπα, ανασύροντας στην επιφάνεια μυστικά που άλλοτε ενώνουν και άλλοτε χωρίζουν. Τι σημαίνει το διαμαντένιο Άλφα; Τα ιστορικά γεγονότα διασταυρώνονται με τη μυθοπλασία και οι ηρωίδες συμπορεύονται με την Ιστορία, τη μικρή και καθημερινή της πόλης αλλά και την ευρύτερη της Ελλάδας, μπλέκονται στα γρανάζια της και βιώνουν την απήχηση των γεγονότων. Πηγαίνουν κόντρα στο ρεύμα, γδέρνονται, ματώνουν, αλλά δε βουλιάζουν. Παραπαίουν ανάμεσα στις επιταγές της καρδιάς και του κορμιού τους, και στους κοινωνικούς συμβιβασμούς. Η Νόρα Πυλόρωφ-Προκοπίου διεισδύει στα ανομολόγητα της γυναικείας ψυχής και υφαίνει μια πλούσια ιστορία που είναι πολλά περισσότερα από μια απλή οικογενειακή σάγκα. Πρόκειται για μια χαρτογράφηση στο χώρο της γυναικείας ταυτότητας…».
Αξίζει να σημειωθεί ότι θα ακολουθήσει διάλογος όχι μόνον για το συγκεκριμένο βιβλίο, αλλά και για το γενικότερο θέμα της λεγομένης γυναικείας λογοτεχνίας, που απασχολεί έντονα τον τελευταίο καιρό κριτικούς, εκδότες, βιβλιόφιλους κ.λπ.
ΔΕΕ

Πέμπτη 25 Φεβρουαρίου 2010

Γλωσσικά...





Ένα κείμενο του πολυδιαφημισμένου από την μαρξιστική Αριστερά "πρωτοπόρου εχπαιδευτικού" Δημήτρη Γληνού, ο οποίος "ανακάλυψε" την θεραπεία της αγραμματωσύνης! Με ποιόν τρόπο; Με την καταστροφή της γλώσσας μας ώστε να εξαφανισθούν οι εγγράμματοι! Τόσο απλό...
Διαβάστε το βαρύγδουπο άρθρο του που ακολουθεί, γραμμένο στο ατονικό!
ΔΕΕ

Δημήτρης Γληνός: Η θεραπεια της αγραμματωσύνης
(Αναδημοσίευση από το περιοδικό "Πρωτοπορία", τομ. 1930, σελ. 76-77)

(Σημείωση "Πρωτοπορίας": Ο κ. Δημ. Γληνος απο περσυ το Φλεβαρη (1929) εκηρυξε την αναγκη να εφαρμοσουμε τη Λατινικη γραφη, για να γλυτωσουμε απο ανοητους κοπους κι απο την πληγη της αγραμματωσυνης. Με τον τιτλο «Το κυμα της αγραμματωσυνης» εδημοσιεψε στο περιοδικο «Ο νεος δρομος», που εβγαινε τοτες μια σειρα απο αρθρα. Το συμπερασμα από ταρθρα εκεινα, που καταληγει στην υποστηριξη της ιδεας για το Λατινικο αλφαβητο, το ξαναδημοσιευουμε εδω:
"...Το συμπερασμα ειναι, πως το ελληνικο εκπαιδεφτικο συστημα και στην οργανωση των σχολιων και στα προγραμματα, και στη μορφωση των δασκαλων και στη διοίκηση και στα υλικα μεσα της αγωγης, αν συγκριθει με ταλλα αστικα συστηματα, ειναι απολυτα καθυστερημενο και χρειαζεται ριζικη αναδιοργανωση.
Υστερα λοιπον απο τη διαπιστωση, που καμαμε ως προς τα βαθυτερα αιτια της αγραμματωσυνης, ειναι ολοφανερα τα μεσα, που επιβαλλονται για τη θεραπεια:
Α). Ως προς την ορθογραφια: Η σημερινη ελληνικη ορθογραφια δε μπορει να κρατηθει. Οι λυσεις ειναι τρεις: 1) ν’ απλοποιηθει το σημερινο oρθoγραφικo συστημα συντηρητικα. Δηλαδη: Να καταργηθoυν οι τονοι και τα πνεβματα. Ο Ελισαιος Γιανιδης εχει προτεινει ενα αρκετα καλο συστημα ωςπρος αφτο. Ενα αλλο συστημα ειναι να κρατηθει ενας τονος για καθε τονιζομενη λεξη. Να καταργηθoυν τα διπλα συμφωνα παντου. Το αυ, ηυ, ευ, να γραφονται οπως προσφερονται. Η συνιζηση να γραφεται παντου με ι. 2) Να εισαγαγουμε τη φωνητικη ορθογραφια. Οι Ελληνες της Ρουσιας εκαμαν την αρχη. Μπορουμε να μελετησουμε το συστημα-τους και να τοδιορθωσουμε. 3) Να παρουμε το λατινικο αλφαβητο. Την τριτη λυση θεωρουμε για την καλυτερη, γιατι πρωτα πρωτα μας εισαγει μoρφικα στην οικογενεια των εβρωπαϊκων λαων, επειτα λυνει με μιας ολοκληρο το ορθογραφικο προβλημα. Δε θα μπορει και θελοντας κανεις ν’ ανορθογραφησει. Τριτο και πολυ σπουδαιο: Διατηρει ανεπαφη την ορθογραφια της αρχαιας και της αρχαϊζουσας, δε δημιουργει επομενως, διπλες οπτικες εικονες για καθε λεξη. Ετσι η ψυχολογικη αντισταση για ολους μας υπερνικιεται με μιας και εφκολυνονται, οσοι θα μαθαινουν τα αρχαια ελληνικα. Ως προς το ζητημα του «Εθνικου φιλοτιμου» αρκει να υπενθυμισουμε, πως και οι προγονοι-μας το αλφαβητο το πηραν απο τους Φοινικες και ακομα πως το Λατινικο αλφαβητο καταγεται απο το ελληνικο.
Β). Ως προς τη γλωσα. Να καθιερωθει η δημοτικη απο το δημοτικο σκολειο ως το Πανεπιστημιο. Ενας λαος, μια γλωσα. Αν η καθαρεβουσα εχει οποιοδηποτε μνημειο αξιο να κρατηθει - που ειναι πολυ προβληματικο - να μεταφραστει στη δημοτικη.
Γ). Ως προς τον κλασικισμο: Η σπουδη της αρχαιας ελληνικης και λατινικης να περιοριστει σε κεινους, που επαγγελματικα υπηρετει, φιλολογους, νομικους, θεολογους. Τα αρχαια λογοτεχνικα μνημεια να διαβαζονται απο ολους τους αλλους σε μεταφραση στη δημοτικη. Ο «κλασικισμος» θα παρει το ουσιαστικο περιεχομενο, που του δινει η σημερινη στιγμη του πολιτισμου.
Δ). Ως προς το εκπαιδεφτικο συστημα. Τελεια αναδιοργανωση απο το δημοτικο σκολειο ως το Πανεπιστημιο και ως προς τα προγραμματα και ως προς τη διοικηση και ως προς τη μορφωση των δασκαλων και ως προς τα υλικα μεσα της παιδειας.
Αφτη ειναι η σωστη θεση του προβληματος της αγραμματωσυνης στη γενικοτερη επισκοπηση-του.
"

Πηγή: http://ethnologic.blogspot.com/2010/02/blog-post_20.html

Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου 2010

Το "επινοημένο" ελληνικό έθνος


Ένα σημαντικότατο άρθρο του παλαίμαχου και έμπειρου βορειοελλαδίτη δημοσιογράφου Γιώργου Σκαμπαρδώνη που αξίζει να διαδοθεί.
ΔΕΕ

ΑΣΤΕΙΑΤΟΡΙΟΝ
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗ. Από την εφημ. «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» 17 Ιανουαρίου 2010
http://www.makthes.gr/index.php?name=News&file=article&sid=49865

«Ξαναδιαβάζω εδώ κι εκεί μερικά από τα φαιδρά κλισέ που μας ήθελαν ανθρώπους χωρίς ιδιότητες, χωρίς έθνος, χωρίς πατρίδα, χωρίς πολιτισμό, χωρίς συνέχεια, εύπλαστο ντοματοπελτέ, που θα τον ζυμώνανε συνοικιακές νομενκλατούρες με στερεότυπα του 1920, επιμένοντας ότι: Η Θεσσαλονίκη δεν απελευθερώθηκε, λέει, το 1912, αλλά προσαρτήθηκε. Πού και σε ποιον προσαρτήθηκε; Με αυτήν την έννοια, το 1821 δεν έγινε ελληνική επανάσταση, δεν δημιουργήθηκε ελληνικό κράτος, αλλά προσαρτήθηκε η Πελοπόννησος σε κάτι επινοημένο, που δεν υπήρξε, ως λαός, 4.000 χρόνια, στον ίδιο τόπο, με την ίδια γλώσσα, το ίδιο φρόνημα, τον ίδιο πολιτισμό και την ίδια θρησκεία, αρχαιοελληνική ή χριστιανική. Δεν υπήρξε ο ελληνισμός, αλλά ένα σύνολο εργαζομένων χωρίς ιδιότητες. Που δεν έκαναν φιλοσοφία, πολιτική, αρχιτεκτονική, θέατρο, γεωγραφία, αστρονομία, ιατρική, ιστορία, μαθηματικά, μουσική, λογοτεχνία, πολέμους. Αλλά τι έκαναν; Εργάζονταν. Εργάζονταν γενικά και αφηρημένα σε έναν μη τόπο, εκτός χρόνου και άνω ποταμών. Θα τρελαθούμε. Ξαναδιαβάζω το ανέκδοτο περί δήθεν ασυνέχειας, κατά βάθος πρόκειται για ανθελληνικό μένος. Και πώς γίνεται κάποιος που μισεί έναν λαό να θέλει και να τον σώσει ντε και καλά και μάλιστα από τον ίδιο του τον εαυτό; Ωραίοι Προκρούστες: Μαγκώνουν το ιδεολόγημα και εκεί μέσα τραβολογούν με το ζόρι μια απείρως πλούσια και πολυδιάστατη πραγματικότητα, για να τους βγει το κλισέ, έστω και στραμπουλιγμένο.

Επειτα, το γνωστό παραμύθι: Η Θεσσαλονίκη από το 1900 και μετά και μέχρι τον μεσοπόλεμο υπήρξε πολυπολιτισμική (άλλος πονηρός όρος αυτός), άρα πρέπει να ξαναγίνουμε έτσι. Η Θεσσαλονίκη τον μεσοπόλεμο υπήρξε πολυεθνοτική και ανηλεώς διεκδικούμενη από όλους: Τούρκους, Φράγκους, Αλβανούς, Βουλγάρους, Ρουμάνους, Σέρβους, και τώρα ακόμη και από τους Σκοπιανούς. Διεκδικούμενη με κάθε τρόπο. Οι κοινότητες τον μεσοπόλεμο δεν ζούσαν εδώ αρμονικά, όπως γίνεται στο Λος Αντζελες ή στο Λονδίνο, και η πόλη ήταν πλημμυρισμένη από πράκτορες. Παραδείγματα; Απειρα. Το κίνημα του βούλγαρων “Βαρκάρηδων”, το “Ιλιντεν”, ο Μακεδονικός Αγώνας (ένοπλη φάση 1904-1908), η διαρκής εμπλοκή των Σέρβων, οι τρεις απάνθρωπες βουλγαρικές κατοχές της Μακεδονίας μέχρι το 1944, τα ρουμανικά σχολεία προπαγάνδας, και το ότι ακόμη και τώρα κάποιοι μιλούν για αλβανική Μακεδονία κτλ. Ακόμη και με τους Ισραηλίτες η συμβίωση δεν ήταν ειδυλλιακή και ας προσπαθούν κάποιοι να εξωραΐσουν τα πράγματα, καλύπτοντας την απλή αλήθεια. Υπήρξαν διαρκείς συγκρούσεις ελλήνων και εβραίων εμπόρων, υπήρξε προσπάθεια αυτονόμησης της πόλης από την πλευρά των Ισραηλιτών στα 1915 (υπό την προστασία, υποτίθεται, των Μεγάλων Δυνάμεων), υπήρξαν πολλές διαμάχες, έγινε ο εμπρησμός του Κάμπελ στα 1931…

Όχι ότι μεταξύ των δύο κοινοτήτων δεν υπήρξαν και καλές μέρες συγκατάβασης και καλής συνεργασίας. Υπήρξαν, ευτυχώς, για μεγάλα διαστήματα. Αλλά ποτέ τα πράγματα δεν ήταν τρυφερός έρως μεταξύ “πολιτισμών”. Τι θα πει “πολιτισμός” εν προκειμένω; Για λαούς και έθνη πρόκειται. Για κρυφό και ενίοτε φανερό πόλεμο. Για ανελέητα εθνικά, πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Ας μην ξεχνούμε και τον Μαρξ ή ας μην τον θυμόμαστε κατά περίσταση.

Αυτά τα απλά κάποιοι φοβούνται να τα πουν, μην και κακοχαρακτηριστούν, μην και υποστούν κριτική ως δήθεν εθνικιστές. Ε, και; Τι να κάνουμε; Ο ελληνισμός ζει εδώ 2.500 χρόνια, μεταλλασσόμενος μέσα στην ιστορική περιπέτεια. Τα λοιπά είναι για προπαγανδιστικά ημερολόγια της -χρυσής κατά τα άλλα- δεκαετίας του τριάντα κυρίως, που μερικοί την κάνουν… τιράντα».

Από την ιστοσελίδα: http://ethnologic.blogspot.com/

Πέμπτη 18 Φεβρουαρίου 2010

Ραντεβού στον αέρα


Ραντεβού στον αέρα (Up in the air) ΗΠΑ 2009, διάρκεια 110΄

Τζορτζ Κλούνεϊ, Βέρα Φαρμίγκα, Άννα Κέντρικ, Τζέισον Μπέιτμαν, Σκηνοθεσία: Τζέισον Ράιτμαν

Μια κριτική από τον Δημήτρη Π.

Οδηγίες προς Αμερικανούς με κρίση μέσης ηλικίας
Ένα από πλέον αναγνωρίσιμα σημεία των καιρών μας είναι η έλλειψη ασφάλειας. Τρομοκρατικές απειλές, νέες ασθένειες, εργασιακή ανασφάλεια, περίπλοκες κοινωνικές σχέσεις συνθέτουν ένα σύμπλοκο που απειλεί τόσο την προσωπική μας γαλήνη όσο και τον καθιερωμένο τρόπο ζωής μας. Στην τελευταία ταινία του ο σκηνοθέτης Τζ. Ράιτμαν επιχειρεί να περιγράψει, αλλά και να τοποθετηθεί επί θεμάτων που όπως φαίνεται αγχώνουν ιδιαίτερα τον μέσο Αμερικανό.

Ο Ράιαν Μπίγκχαμ (Τζορτζ Κλούνεϊ) είναι στέλεχος μια εταιρείας που αναλαμβάνει να ανακοινώσει σε εργαζόμενους την απόλυσή τους. Επωμιζόμενος το βάρος και την ευθύνη που δεν μπορούν να αναλάβουν τα αφεντικά τους, ο Ράιαν ταξιδεύει συνεχώς και βρίσκεται μόνιμα σε αεροδρόμια, αεροπλάνα, ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα με μια βαλίτσα στο χέρι. Δεν έχει υλικά ή προσωπικά βάρη καθώς διατηρεί ένα μικρό και παραμελημένο στούντιο στο οποίο ζει ελάχιστες ημέρες κατά την διάρκεια του έτους, ενώ δεν είναι παντρεμένος, δεν έχει παιδιά, δεν έχει σοβαρή σχέση και είναι αποξενωμένος από τις δύο αδερφές του. Σε διαλέξεις που δίνει υποστηρίζει ότι όλα τα παραπάνω δηλαδή οι φίλοι, η οικογένεια, τα παιδιά, το σπίτι, το αυτοκίνητο κτλ. δημιουργούν στον άνθρωπο ένα αφόρητό βάρος που τον καταπιέζει και του δημιουργεί δυστυχία.
Οι περιπλοκές και η ανάπτυξη του θέματος της ταινίας αρχίζουν όταν στη ζωή του Ράιαν μπαίνουν δύο γυναίκες, η Άλεξ (Βέρα Φαρμίγκα) και η Νάταλι Κίνερ (Άννα Κέντρικ). Η Άλεξ είναι μια γοητευτική σαραντάρα που ζει παρόμοια με τον Ράιαν ζωή και με την οποία θα συνάψει περιστασιακή σχέση. Η Νάταλι είναι μια νεαρή υπάλληλος της εταιρείας στην οποία εργάζεται ο Ράιαν που προτείνει ότι οι απολύσεις για λόγους μείωσης του κόστους θα πρέπει να πραγματοποιούνται μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή χωρίς να απαιτούνται τα συνεχή αεροπορικά ταξίδια. Οι δύο αυτές γυναίκες απειλούν την κοσμοθεωρία του Ράιαν: η Νάταλι προσπαθεί να τον καθηλώσει στο σπίτι του, ενώ η Άλεξ, για την οποία όπως είναι αναμενόμενο επιδεικνύει συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον, τείνει να γίνει η σοβαρή και μόνιμη σχέση του.

Όπως είναι φανερό από τα παραπάνω το θέμα της ταινίας αφορά την αλλαγή του τρόπου ζωής που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια κυρίως στις Η.Π.Α. όπου η διαρκής κινητικότητα, η χαλάρωση βασικών θεσμών όπως της οικογένειας, η ανασφάλεια στις εργασιακές σχέσεις, αλλά και η πολιτιστική ισοπέδωση δημιουργούν ένα υπόστρωμα όπου οι άνθρωποι αποστρέφονται παραδοσιακές αξίες, φοβούνται να αναλάβουν οποιαδήποτε ευθύνη ή δέσμευση, τυποποιούν και μειώνουν την προσωπικές και κοινωνικές τους σχέσεις.
Είναι γεγονός ότι το σενάριο είναι λεπτοδουλεμένο, ο Κλούνεϊ, η Κέντρικ και η Φαρμίγκα αποδίδουν ικανοποιητικότατα τους ρόλους τους χωρίς υπερβολές και εκπτώσεις και ο Ράιτμαν σκηνοθετεί με σεβασμό προς τον θεατή και το θέμα της ταινίας. Από την άλλη, είναι φανερό ότι το θέμα αναλύεται επιφανειακά, γεγονός που αναπόφευκτα οδηγεί σε ένα ρηχό τέλος που αφήνει ανικανοποίητο τον θεατή.

Βεβαίως, η ανάλυση θεμάτων όπως οι κοινωνικές σχέσεις και θεσμοί, ο τρόπος ζωής και οι αληθινές αξίες, απαιτεί βαθιές φιλοσοφικές και πολιτιστικές γνώσεις, οι οποίες φαίνεται να λείπουν από τον σκηνοθέτη και τον σεναριογράφο. Επίσης, παρακολουθώντας την ταινία, γίνεται κατά την άποψή μου φανερή και η διαφορά της αμερικάνικης με την ευρωπαϊκή, και εάν θέλετε την ελληνική κουλτούρα σε ότι αφορά θέματα τρόπου ζωής και αξιών. Η ταινία αναλώνει όλη της την ενέργεια στο να πείσει για την αξία ύπαρξης προσωπικών σχέσεων και συναισθημάτων στη ζωή μας θεωρώντας ότι αυτή είναι η αληθινή ζωή, θέμα το οποίο οι ευρωπαϊκές και οι ελληνικές κοινωνίες το έχουν αναλύσει ενδελεχώς. Τελικά ίσως είμαστε τυχεροί που γεννηθήκαμε σε αυτήν την γωνιά του πλανήτη.

Έχοντας υπόψη τα παραπάνω δεν αποτελεί έκπληξη ότι η ταινία είναι από τους πρωταγωνιστές των φετινών Όσκαρ, με 6 υποψηφιότητες: καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, προσαρμοσμένου σεναρίου, Α’ ανδρικού ρόλου (Τζορτζ Κλούνεϊ) και Β’ Γυναικείων Ρόλων (Βέρα Φαρμίγκα, Αννα Κέντρικ)

Δ.Π.

Πηγή: http://vivliofiloi.blogspot.com/


Παρασκευή 12 Φεβρουαρίου 2010

Αβατάρ

ΑΒΑΤΑΡ, Μια ταινία του Τζέϊμς Κάμερον

Παρουσίαση: Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Η ταινία (διάρκειας 161΄) μπορεί να χαρακτηριστεί αναντίρρητα ως μια ταινία-κόλαφος στην επιθετικότητα και απληστία των Δυτικών (λέγε με Η.Π.Α. και όχι μόνον), στην αδίστακτη καταστροφή του περιβάλλοντος, στην αρπαγή των πρώτων υλών από τους «ιθαγενείς» και την απόκτησή τους με κάθε κόστος (βίαιη υποχρεωτική μετακίνηση πληθυσμών, σφαγιασμός τους αν αντισταθούν), στην εμπορευματοποίηση των πάντων, στην απουσία ηθικής και την αντικατάστασή της με την έννοια «κέρδος».

Η υπόθεση
Η ιστορία εκτυλίσσεται στο μέλλον, όπου ο Τζέικ Σάλλυ, παραπληγικός βετεράνος πολέμου, στέλνεται χωρίς να το επιθυμεί, στην Πανδώρα, το χαμηλής βαρύτητας, αλλά πλούσιο σε πρώτες ύλες και ζωντανούς οργανισμούς φεγγάρι του πλανήτη-γίγαντα Πολύφημου, ενός από τους τρεις γιγάντιους αεριώδεις πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο του γειτονικού μας (4.4 έτη φωτός) πλανητικού συστήματος Α του Κενταύρου.
Το έτος 2154 που ξεκινάει η υπόθεση της ταινίας, μια εξορυκτική εταιρεία από την Γη έχει εγκατασταθεί στην Πανδώρα για να εκμεταλλευτεί τα αποθέματά της σε ανοπτάνιο (unobtanium = το μη αποκτήσιμο, στους ελληνικούς υπότιτλους μεταφράζεται δυσπρόσιτο, ένα υποθετικό στοιχείο με εκπληκτικές ιδιότητες, που κατά το σενάριο κοστίζει 20.000 φορές περισσότερο από τον χρυσό!). Ο επικεφαλής της Εταιρείας προσλαμβάνει πρώην πεζοναύτες και άλλους στρατιώτες ως μισθοφόρους για να αντιμετωπίσει τους ιθαγενείς κατοίκους της Πανδώρας, τους Να’βι (Na’vi), μια σκληροτράχηλη, πανύψηλη (2,7 μ.) φυλή ανθρωποειδών, με σκελετό φυσικώς ενισχυμένο με ανθρακόνημα και βιοφωσφορίζον γαλάζιο δέρμα, η οποία πολιτιστικά βρίσκεται στην παλαιολιθική εποχή (κυνηγοί-συλλέκτες).
Οι Να’βι ζουν σε πλήρη αρμονία με τον φυσικό τους κόσμο και το περιβάλλον, θεωρούμενοι από τους γήινους ως πρωτόγονοι και απολίτιστοι. Οι Να’βι λατρεύουν την Θεά-Μητέρα που ονομάζεται Έϊουα (Eywa) και με την οποία συνδέονται όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί του πλανήτη.
Επειδή οι γήϊνοι δεν μπορούν να αναπνεύσουν την ατμόσφαιρα της Πανδώρας που αποτελείται από διοξείδιο του άνθρακος, μεθάνιο και αμμωνία (κυκλοφορούν με ειδικές μάσκες όταν βρίσκονται σε ανοικτούς χώρους) και λόγω του ότι οι σχέσεις τους με τους Να’βι είναι δύσκολες, μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής την Δρα Γκρέϊς Ωγκυστίν (που υποδύεται η εξειδικευμένη πλέον σε τέτοιους ρόλους Σιγκούρνυ Γουήβερ) επινοούν το Πρόγραμμα «Αβατάρ», όπου με την βοήθεια της γενετικής μηχανικής συνδυάζουν ανθρώπινο DNA με των Νά’βι δημιουργώντας βιώσιμα υβρίδια. Το άτομο που έδωσε DNA συνδέεται πνευματικά μέσω μιας συγκεκριμένης διαδικασίας με το αβατάρ του, επιτρέποντας τον πλήρη έλεγχο του υβριδικού σώματος, αλλά μόνον όταν το φυσικό του σώμα βρίσκεται σε κατάσταση νάρκης μέσα σε ειδική συσκευή. Όταν το υβρίδιο/Να’βι κοιμάται, το ανθρώπινο σώμα ξυπνάει και μπορεί να δώσει πληροφορίες για το τι έζησε ως αβατάρ.
Τα υβριδικά αυτά σώματα κοστίζουν εκατομμύρια και η παραγωγή τους όσο και η σύνδεσή τους ώστε να αποκτηθεί πρόσβαση είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και δύσκολη. Στο πρόγραμμα αυτό συμμετείχε αρχικά ο δίδυμος αδελφός του Τζέϊκ Σάλλυ, επιστήμονας που συμμετείχε ενεργά στο πρόγραμμα. Όταν σκοτώνεται τυχαία στην Γη, καθώς κάποιος πήγε να τον ληστέψει, άνθρωποι της Εταιρείας πλησιάζουν τον Τζέϊκ, ο οποίος είναι πρώην πεζοναύτης και παράλυτος από την μέση και κάτω λόγω πολεμικού τραύματος και του προτείνουν να πάρει την θέση του αδελφού του λόγω γενετικής συμβατότητας με το αβατάρ που είχαν δημιουργήσει. Αυτή βέβαια η πρωτοβουλία της Εταιρείας (που δεν ήθελε να χάσει χρήματα από την αχρήστευση του αβατάρ) δυσαρεστεί έντονα την Δρα Ωγκυστίν, καθώς ο νεκρός αδελφός του Τζέϊκ είχε διδακτορικό και χρόνια εκπαίδευσης για να συμμετάσχει ενεργά στο πρόγραμμα. Επί πλέον ο Τζέϊκ αγνοούσε πλήρως την γλώσσα και τον πολιτισμό των Να’βι και δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ αβατάρ. Τελικώς, η Δρ Ωγκυστίν δέχεται τον Τζέϊκ, όχι όμως ως επιστήμονα-μελετητή των Να’βι, αλλά απλά ως φρουρό ασφαλείας. Φθάνοντας ο Τζέϊκ στην Πανδώρα μαζί με άλλους στρατιώτες μπαίνει στο πρόγραμμα και διαπιστώνει ότι ελέγχει πλήρως το νέο του σώμα, κάτι που τον γεμίζει ευφορία συνειδητοποιώντας ότι δεν είναι πλέον ένας άχρηστος ανάπηρος πρώην πεζοναύτης. Στην πρώτη αποστολή ως αβατάρ, μαζί με τα αβατάρ της Δρος Ωγκυστίν και ενός άλλου επιστήμονα, ο Τζέϊκ χάνεται στο σχεδόν παραμυθένιο, αλλά εξ ίσου φονικό, περιβάλλον της Πανδώρας, όμως καταφέρνει να επιβιώσει, γνωρίζοντας με αυτόν τον τρόπο μια γυναίκα Να’βι, την Ναϊτίρι, μια μοιραία συνάντηση για τις τύχες όλων, αλλά και του πλανήτη. Η συνέχεια επί της οθόνης, όπως έλεγαν παλιά στις διαφημίσεις.

Τεχνικά στοιχεία
Η ταινία διανεμήθηκε στις αίθουσες σε δύο εκδοχές: Την απλή δισδιάστατη και την εκπληκτική τρισδιάστατη εκδοχή της, που κατά την άποψη μας, αποτελεί σταθμό στην ιστορία του κινηματογράφου, όχι μόνον λόγω των νέων τεχνικών που χρησιμοποιήθηκαν (εξελιγμένες τεχνικές 3D, στερεοσκοπικές λήψεις με κάμερες ειδικά σχεδιασμένες για την συγκεκριμένη παραγωγή), αλλά και λόγω των ψηφιακά επεξεργασμένων εντυπωσιακών σκηνών της ταινίας, που καθηλώνουν τον θεατή και του δημιουργούν την ψευδαίσθηση της παρουσίας του στα δρώμενα.
Το κόστος παραγωγής υπολογίζεται ότι έφθασε τα 300 εκατομ. δολλάρια, στα οποία πρέπει να προστεθούν και άλλα 150 εκατομ. για την διαφημιστική προβολή της. Η προβολή της παγκόσμιας πρεμιέρας πραγματοποιήθηκε στις 17/18 Δεκεμβρίου και υπολογίζεται ότι την πρώτη μόνον εβδομάδα εισπράχθηκαν συνολικά πάνω από 250 εκατομ. που τοποθετεί την ταινία στην ένατη θέση όλων των εποχών από πλευράς αρχικών εισπράξεων, αλλά στην πρώτη θέση των ταινιών ανεξάρτητης παραγωγής και πρωτότυπης ταινίας. Σύμφωνα με νεώτερες πληροφορίες (in.gr), η ταινία ήδη συγκέντρωσε 1,14 δις δολλάρια! Η ταινία εξακολουθεί να «κυριαρχεί» στο αμερικάνικο box office για τέταρτο συνεχόμενο Σαββατοκύριακο.

Το θέμα της ταινίας
Η υπόθεση της ταινίας θίγει κατά βάση τα θέματα του επιθετικού αποικισμού, της θεοποίησης του κέρδους, της σύγκρουσης πολιτισμών, της οικολογικής ισορροπίας και της βιοποικιλότητας.
Όσοι είναι λάτρεις της επιστημονικής φαντασίας και έχουν διαβάσει τα εκπληκτικά βιβλία της μεγάλης Αμερικανίδας συγγραφέως Ούρσουλας Λε Γκεν (Ursula Le Guin) [Την λεγόμενη Χαϊνική τριλογία (Κόσμος του Ρόκανον, Πλανήτης εξορίας, Πόλη της Ουτοπίας-ΚΑΚΤΟΣ 1977-78), Τα βιβλία του «Έπους της Γαιοθάλασσας» ΟΜΜΑ-1994 και ΤΡΙΤΩΝ 1994, το ανυπέρβλητο «Το αριστερό χέρι του σκότους-ΩΡΟΡΑ 1990, τα πολυσυζητημένα «Ο αναρχικός των δύο κόσμων» Parsec 1992 και «Το μάτι του ερωδιού» Parsec 1998], ίσως έχουν διαβάσει και το συγκλονιστικό «Η λέξη για τον κόσμο είναι δάσος»-Ars Longa 1989. Η υπόθεση αυτού του βιβλίου είναι σχεδόν η ίδια με το σενάριο του «Άβαταρ», περιγράφοντας την εγκατάσταση μιας γήινης αποικίας σε έναν πλανήτη με οργιαστική βλάστηση, στον οποίο κατοικούν νοήμονα ανθρωποειδή που καταστρέφονται/εξοντώνονται σταδιακά, όπως και το περιβάλλον τους, από την ανθρώπινη παρουσία. Υπάρχουν αρκετές βέβαια διαφορές, αλλά το βασικό θέμα είναι το ίδιο.
Ο ίδιος ο σκηνοθέτης Τζέϊμς Κάμερον, αγνοώντας πιθανόν τις πηγές έμπνευσης των σεναριογράφων του, αναγνώρισε πάντως την σχέση της ταινίας του με την κλασσική πλέον ταινία «Χορεύοντας με τους λύκους», όπου αντίστοιχα ο πρωταγωνιστής της συναρπάζεται και προσελκύεται από την φαινομενικά απλοϊκή και πρωτόγονη κουλτούρα των Ινδιάνων, εναντίον των οποίων στάλθηκε να συλλέξει πληροφορίες και να προετοιμάσει την κατάκτησή τους.
Η ταινία του Κάμερον περιέχει πάμπολλα λαογραφικά, γλωσσολογικά, ανθρωπολογικά και οικολογικά στοιχεία, από την κλασσική τελετή ενηλικίωσης, που γνωρίζουμε από τους περισσότερους αρχαίους πολιτισμούς της Γης [η οποία αναλύθηκε επιστημονικώς στο κλασσικό έργο Coming of Age in Samoa (1928) της κορυφαίας ανθρωπολόγου Μάργκαρετ Μηντ (Margaret Mead, 1901-1978)], την γλώσσα των Να’βι, που κατασκευάστηκε με στοιχεία από την Αμχαρική της Αιθιοπίας και την γλώσσα των Μαορί της Νέας Ζηλανδίας, μέχρι την αμφιλεγόμενη «Θεωρία της Γαίας» (The Gaia hypothesis) και το φαινόμενο της ομοιόστασης, που ξεκίνησε την δεκαετία του ’70 από τον Τζέϊμς Λάβλοκ και την Λύν Μαργκούλις και στην συνέχεια αναμείχθηκαν πολλά γνωστά ονόματα πρωταγωνιστών διαφόρων «εναλλακτικών» κινημάτων, όπως ο Άλβιν Τόφφλερ (Το τρίτο κύμα), ο Φρίτγιοφ Κάπρα (Το Ταό και η Φυσική, Το πλέγμα της Ζωής), η αρχαιολόγος Μαρίγια Γκιμπούτας (με τις θεωρίες της για την Μητέρα-Θεά και την «Παλιά Ευρώπη»), ο θερμός υποστηρικτής της φιλοσοφικής θεωρίας του Ολισμού Άρθουρ Καίσλερ (Ιανός), ο Καρλ Σάγκαν κ.ά.
Η ταινία «Αβατάρ» παρουσιάζει ακριβώς την ύπαρξη ενός τέτοιου παρόμοιου-με-την-Γαία πλέγματος/δίκτυου, που είναι η Έϊουα, η μητέρα-γη που λατρεύουν οι Να’βι και η οποία έχει την δυνατότητα να συνδέει βιολογικά μεταξύ τους όλους τους ζωντανούς οργανισμούς της Πανδώρας και να επικοινωνούν μεταξύ τους, μια αλληγορία της σύνδεσης και αλληλοεπίδρασης μεταξύ των οργανισμών και του περιβάλλοντος της Γης.
Ένα ακόμα στοιχείο που μας θύμισε ένα άλλο πρόσφατο έργο Fantasy ήταν και ο δεσμός μεταξύ των αναβατών Να’βι και των φτερωτών δρακοειδών πλασμάτων της Πανδώρας, των ικράν, που σφυρηλατείται μέσα από μια τελετουργία που αποτελεί μέρος της μύησης των νεαρών πολεμιστών ή πολεμιστριών, μια και η κοινωνία των Να’βι είναι εξισωτική. Αναφέρομαι στο βιβλίο «Έραγκον» (το πρώτο μέρος μιας τετραλογίας), το οποίο ήδη έχει γυριστεί σε ταινία, όπου ιδιαίτερο βάρος δίνεται στον δεσμό μεταξύ δρακοκαβαλλάρη και δράκου.
Τέλος, δεν πρέπει να παραλείψουμε την διάχυτη σε όλη την διάρκεια της ταινίας κριτική στάση εναντίον της αμερικανικής εμπλοκής σε επιθετικούς πολέμους, ιδίως στον πόλεμο του Κόλπου και την απρόσωπη φύση της μηχανοποιημένης πολεμικής τεχνικής, όπως ανέφερε και ο Κάμερον τονίζοντας ότι οι Αμερικανοί έχουν «ηθική ευθύνη» να αντιληφθούν τις επιπτώσεις των πρόσφατων πολεμικών επιχειρήσεων της χώρας τους και τους πολυάριθμους νεκρούς (οι διαβόητες παράπλευρες απώλειες), που προκύπτουν ως αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών. Στην ταινία μάλιστα ακούγεται και η έκφραση «τρόμος και δέος» (shock and awe), που αναφέρεται στην ομώνυμη πολεμική τεχνική που έχει επεξεργαστεί το αμερικανικό Πεντάγωνο και της οποίας την πλήρη ανάπτυξη διαπιστώσαμε στον πόλεμο του Ιράκ. Επίσης, σε διάλογο μεταξύ του πρωταγωνιστή και του αρχηγού των μισθοφόρων αναφέρονται "σκληρές" πολεμικές επιχειρήσεις στην Βενεζουέλα (!) και στην Νιγηρία (!), στις οποίες υποτίθεται ότι είχαν πάρει μέρος.
Όσο για τον τίτλο της ταινίας, ο Κάμερον σε μια συνέντευξή του στο περιοδικό “Times” απαντώντας στην ερώτηση «Τελικά τι είναι το άβαταρ;» ανέφερε τα εξής: «Άβαταρ είναι η ενσάρκωση (incarnation) ενός θεού του Ινδουϊστικού Πανθέου όταν παίρνει σάρκινη μορφή (taking a flesh form)» και πρόσθεσε: «Στην ταινία αυτή εκείνο που υπονοείται είναι ότι η ανθρώπινη τεχνολογία στο μέλλον θα έχει την δυνατότητα να μεταφέρει την ανθρώπινη νοημοσύνη σε ένα σώμα που βρίσκεται σε άλλο σημείο, σε ένα άλλο βιολογικό σώμα».
Με λίγα λόγια μια ταινία, που αξίζει τον κόπο να την δει κάποιος, όχι μόνον για τις εκπληκτικές τεχνικές της και καινοτομίες, αλλά επειδή έχει κάτι να πει…
Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Πηγή: http://vivliofiloi.blogspot.com/

Τρίτη 9 Φεβρουαρίου 2010

Βιβλιοκριτική


Με αφορμή ένα μυθιστόρημα

Συγγραφέας: Δημοσθένης Κούρτοβικ "Τι ζητούν οι Βάρβαροι"
Εκδοτικός Οίκος: Ελληνικά Γράμματα Μήνας / Έτος έκδοσης: Μάρτιος 2008, Σελίδες: 308

του Δημήτρη Ευαγγελίδη
Περιοδικό: Άρδην τ. 69
Νομιμοποιείται άραγε κάποιος, όπως για παράδειγμα εγώ, που ποτέ δεν ασχολήθηκα επαγγελματικά με την λογοτεχνική κριτική, τις συγγραφικές κλίκες, τα λογοτεχνικά ρεύματα και τάσεις και όλα τα σχετικά (τα οποία εξ άλλου είναι πέρα και μακράν από τα ενδιαφέροντά μου), να γράψει κριτική για ένα μυθιστόρημα; Πριν απαντήσω, να θέσω ένα ακόμα ερώτημα: Νομιμοποιείται ένας επαγγελματίας βιβλιοκριτικός (και όχι τυχαίος) να ανταγωνίζεται αθέμιτα (ίσως φτωχή η λέξη) όλους τους εν ενεργεία λογοτέχνες, κυκλοφορώντας ένα μυθιστόρημα; Για την ακρίβεια, δεν πρόκειται μόνον για ένα δικό μου ερώτημα και απορία, αλλά ως φαίνεται και άλλων, όπως διαπίστωσα π.χ. στο http://dytikosanemos.blogspot.com/2008/03/blog-post_1572.html της 16-3-2008, απ’ όπου αντιγράφω τα εξής χαριτωμένα:
«…Δεν ξέρω αν ο κριτικός λογοτεχνίας, δοκιμιογράφος και πεζογράφος κ. Δημοσθένης Κούρτοβικ θα καταγραφεί στη νεοελληνική λογοτεχνία ως σπουδαίος πεζογράφος. Αυτό όμως που τον χαρακτηρίζει είναι ότι έχει και... μαχαίρι και πεπόνι. Είναι προνομιούχος. Και δεν είναι ο μόνος προνομιούχος έναντι άλλων ομοτέχνων του. Πριν καλά-καλά κυκλοφορήσει το βιβλίο, είχε γραφτεί ότι ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ να κυκλοφορήσει! Δεν προλάβαμε να το δούμε στις βιτρίνες, και διαβάσαμε στις εφημερίδες ολόκληρα κατεβατά για το νέο του μυθιστόρημα. Θέλω να πω απλά πράγματα. Ότι η “λογοτεχνία” επικυρώνεται από τις παρέες. Είτε ποίηση είτε μυθιστόρημα. Δεν έχω κάτι προσωπικό μαζί του, αλλά απλώς επισημαίνω το φαινόμενο. Είναι τυχερός. Χθες, στα Νέα όπου συνεργάζεται, δημοσιεύτηκε ένα τεράστιο “σεντόνι”…».
Επανέρχομαι στο αρχικό μου ερώτημα. Η απάντησή μου είναι, ναι. Πιστεύω λοιπόν πως νομιμοποιούμαι απόλυτα, όχι βέβαια διότι στην χώρα της «φαιδράς πορτοκαλέας» όλοι είμαστε ειδικοί επί παντός του επιστητού, αλλά για τον απλούστατο λόγο ότι ως αναγνώστης και βιβλιόφιλος έχω άποψη και δικαιούμαι να την εκφράσω. Και πάλι δεν είναι αυτός ο λόγος που με παρακίνησε να ασχοληθώ ειδικά με το συγκεκριμένο μυθιστόρημα. Αιτία και αφορμή για την ενασχόλησή μου είναι το γεγονός ότι δεν πρόκειται για ένα κάποιο τυχαίο λογοτέχνημα, αλλά για ένα στρατευμένο βιβλίο, με εμφανείς και λιγότερο προφανείς στόχους, με σαφείς επιδιώξεις προώθησης ιδεολογημάτων και μεταμοντέρνων ιστορικών απόψεων, και όλα αυτά στην θελκτικότατη συσκευασία ενός πολύ ενδιαφέροντος, με εξαιρετική πλοκή, αριστοτεχνικά γραμμένου και – ω! του θαύματος – τρομερά επίκαιρου «βαλκανικού» μυθιστορήματος.
Για να αντιληφθούν όμως και οι αναγνώστες της βιβλιοκριτικής μου περί τίνος πρόκειται, παραθέτω την υπόθεση του μυθιστορήματος με τα συνοδευτικά σχόλια από την σχετική ιστοσελίδα του «Ελευθερουδάκη»:
«…Μια συνάντηση παλιών φίλων, σε μια μικρή πόλη της Βόρειας Ελλάδας. Ο Έλληνας Χρυσικός, ο Σέρβος Ζούριτς, ο Βούλγαρος Στογιάνοφ, ο Μίρτσεφσκι από την “Ξερεισποιά”, ο Μπίρι από την Αλβανία, η Λουπέσκου από τη Ρουμανία και ο Οζγκιουντέν από την Τουρκία. Και η μυστηριώδης Νίνα Ντάνεβα με την αδηφάγα γοητεία. Ένας ξεχασμένος “ματωμένος μακεδονικός γάμος”. Ένας σύγχρονος λογοτεχνικός διαγωνισμός για ένα βαλκανικό βραβείο.
Μέσα σε τέσσερις ημέρες, τρεις διαφορετικές εκδοχές μιας παλιάς ιστορίας
[…]
Πρόκειται για μια ιστορία, σχετικά με τα βαλκανικά φαντάσματα και τις ιστορικές φαντασιώσεις - σχετικά με την ιστορική μνήμη και τον τρόπο διαμόρφωσης της επίσημης ιστορίας των Βαλκανίων, την εθνική ταυτότητα και τη θέση της περιοχής μας στον σύγχρονο κόσμο. Ένα αιρετικό μυθιστόρημα-ψυχογράφημα της βαλκανικής ψυχής, για τους καθ’ υποτροπήν Βαλκάνιους, τα “βαλκανικά φρικιά”, αλλά και για όσους θέλουν να νιώθουν Ευρωπαίοι, το οποίο έχουν τη χαρά να κυκλοφορούν τα “Ελληνικά Γράμματα”. Το “Τι ζητούν οι βάρβαροι” του Δημοσθένη Κούρτοβικ αποτελεί μια διαφορετική, πικρή αλλά αληθινή ματιά στην κοινή βαλκανική μας μοίρα…».
Είμαι βέβαιος ότι οι περισσότεροι από αυτούς που θα διαβάσουν τα παραπάνω θα σκεφτούν ότι πρόκειται τελικά για ένα ακόμα μυθιστόρημα, χωρίς τίποτε το ύποπτο και το συγκλονιστικό και μάλλον τα όσα ανέφερα προηγουμένως είναι αποκυήματα της αρρωστημένης φαντασίας μου, εθνικιστικά παραληρήματα και φοβίες, υπερβολικές αντιδράσεις ενός δίγλωσσου γηγενούς Έλληνα Μακεδόνα που, περιέργως, δεν είναι (λίγο έστω) φιλοσκοπιανός και ότι πρόκειται τελικά για ένα αθώο βιβλίο και τίποτε παραπάνω. Θα μου επιτρέψουν αυτοί οι φίλοι να διαφωνήσω οριζοντίως και καθέτως με αυτήν την άποψη και είμαι βέβαιος ότι διαβάζοντας, το βιβλίο θα συμφωνήσουν, με τα όσα θα εκθέσω στην συνέχεια, αν και ελπίζω ότι αρκετοί ήδη «ψυλλιάστηκαν» για το τι παίζεται από κάποιες συγκεκριμένες εκφράσεις του παραπάνω κειμένου όπως:
«…Πρόκειται για μια ιστορία, σχετικά με τα βαλκανικά φαντάσματα και τις ιστορικές φαντασιώσεις - σχετικά με την ιστορική μνήμη και τον τρόπο διαμόρφωσης της επίσημης ιστορίας των Βαλκανίων…» ή
«…. Ένα αιρετικό μυθιστόρημα […] για όσους θέλουν να νιώθουν Ευρωπαίοι…».
Η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται στην Έδεσσα, η οποία μεταμφιέζεται στο βιβλίο σε «Τυρίμμεια» και όπου συμβαίνουν πράγματα και «θάματα». Βεβαίως, ως ντόπιος Εδεσσαίος και κάτοικος της πόλης, γνωρίζω πολύ καλά πρόσωπα και καταστάσεις που εξυπονοούνται πίσω από τις σελίδες του βιβλίου, θα μπορούσα μάλιστα να αναφερθώ σε ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για τις κατά καιρούς επισκέψεις του συγγραφέα στην μικρή μας πόλη, για τις συναναστροφές του, για την αλλοιωμένη πραγματικότητα που φαντασιώνει στο συγκεκριμένο περιβάλλον που κινείται και άλλα πολλά, αλλά αυτά δεν με απασχολούν ιδιαίτερα. Ο καθένας κάνει τις επιλογές του και είναι πλήρως υπεύθυνος γι’ αυτές.
Εκείνο όμως που με απασχολεί είναι η μεγάλη εικόνα, που μέρος της αποτελεί και το συγκεκριμένο «μυθιστόρημα», τα όσα διαδραματίζονται σε ένα πολύ ευρύτερο γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό επίπεδο και το τι τελικά εξυπηρετούν αυτού του είδους τα στρατευμένα βιβλία.
Όπως πια έχει αποκαλυφθεί ξεκάθαρα, στον χώρο των Βαλκανίων, η μοναδική (για πόσο ακόμα;) υπερδύναμη του πλανήτη έχει διαμορφώσει συγκεκριμένες στρατηγικές με διαφανέστατες επιδιώξεις, για όσους βέβαια δεν στρουθοκαμηλίζουν ή δεν είναι θύματα παγκοσμιοποιητικών ιδεολογημάτων και εθνομηδενιστικών ιδεοπληξιών: Διάλυση των μεγάλων άρα και ισχυρών κρατικών μορφωμάτων (Γιουγκοσλαβία), δημιουργία ανίσχυρων κρατιδίων που θα λειτουργούν ως προτεκτοράτα, υποδαύλιση τοπικών αντιπαραθέσεων, ανάδειξη μειονοτήτων, υπαρκτών ή ανυπάρκτων, και τέλος αποδόμηση των εθνικών συνόλων, ώστε να ευδοκιμήσει ο Νεο-οθωμανισμός και να εγκατασταθεί ο περιφερειακός τοποτηρητής μας, η κεμαλική Τουρκία.
Οι τακτικές των Αμερικάνων είναι και αυτές λίγο πολύ γνωστές: Χειραγωγήσιμοι πολιτικάντηδες, προπαγανδιστικός καταιγισμός από καθεστωτικές εφημερίδες, έντυπα και φυλλάδες, ανάλογες εκπομπές από τηλεοράσεις και ραδιόφωνα, όπου αργυρώνητοι αναλυτές και «ρεπόρτερ» επιδίδονται σε χυδαίους εκφοβισμούς του κοινού για την «απομόνωση της χώρας», για τις επιπτώσεις που θα έχουμε αν δεν συμφωνήσουμε και άλλα τέτοια τρομολάγνα σενάρια. Φαίνεται όμως ότι δεν αρκούν αυτά και έτσι επιστρατεύονται περίεργα ιδρύματα τύπου Τζώρτζ Σόρος, πανεπιστημιακοί κύκλοι χρηματοδοτούμενοι και καθοδηγούμενοι από το αμερικάνικο «βαθύ» κράτος, η βιομηχανία του θεάματος με ανάλογες ταινίες και ντοκυμαντέρ και, τέλος, διανοούμενοι κάθε κατηγορίας για να «σεκοντάρουν» τους υπόλοιπους.
Είναι λοιπόν πολύ φυσικό, πέρα από τους κυνικούς, τους αρριβίστες και τους εξωνημένους, να παρασύρονται από το ρεύμα και πάμπολλοι αφελείς ή ρομαντικοί, που πιστεύουν ότι ο ισοπεδωτισμός της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης «α λ’ Αμερικαίν» αποτελεί και την πραγμάτωση των διεθνιστικών και κοσμοπολίτικων ονειρώξεών τους. Μια ιδιαίτερα αναγνωρίσιμη κατηγορία των τελευταίων αποτελούν και οι χαρακτηριζόμενοι ως «Ευρωλιγούρηδες», που δεν είναι άλλοι από αυτούς «που θέλουν να νιώθουν Ευρωπαίοι», αλλά φευ, εμποδίζονται από σκοτεινές δυνάμεις και δαιμόνια, τα οποία εξορκίζονται προφανώς μόνον από τον «αμερικάνικο παράγοντα».
Πιστεύω λοιπόν ότι το μυθιστόρημα Tι ζητούν οι βάρβαροι αποτελεί ένα όχημα για να περάσουν στον πολύ κόσμο αμερικανοκίνητες ιδέες και απόψεις με έναν εύληπτο, εύκολο και εύπεπτο τρόπο, όπως:
α. Τα έθνη, οι εθνικές ταυτότητες και συνειδήσεις είναι πρόσφατα κατασκευάσματα και η ύπαρξή τους αποτελεί εμπόδιο σε έναν ειρηνικό, δημοκρατικό και παγκοσμιοποιημένο κόσμο χωρίς σύνορα, εθνικά σύμβολα και άλλα τέτοια απολιθώματα του παρελθόντος.
β. Η Ιστορία κατασκευάζεται από τις άρχουσες τάξεις και επομένως το κάθε έθνος προσπαθεί να επιβάλει την δική του εκδοχή στα άλλα, εξ ου και το εγχείρημα για το ξαναγράψιμο της Ιστορίας των βαλκάνιων λαών και η αντικατάσταση των υπαρχουσών με μια άοσμη, άχρωμη και πολιτικώς ορθή, αλλά αμερικανικής έμπνευσης, «ιστορία».
γ. Οι ιστορικές μνήμες είναι φαντάσματα του κακού παρελθόντος και επομένως πρέπει να αμβλυνθούν και, αν είναι δυνατόν, να εξαλειφθούν.
Όσοι έχουν ασχοληθεί με ζητήματα πολιτιστικής εξουσίας έχουν επισημάνει από καιρό το τι γίνεται στον ακαδημαϊκό χώρο, στην εκπαίδευση, στην Τέχνη, αλλά και στα ΜΜΕ, όπου ο εθνομηδενισμός και η ξεδιάντροπη προπαγάνδα υπέρ των παγκοσμιοποιητικών διαδικασιών κυριαρχούν απόλυτα.
Οι μεταμοντέρνες ιστορικές θεωρίες του κ. Λιάκου στα έντυπα του ΔΟΛ, οι καλοπληρωμένες «μελέτες» από ιδρύματα τύπου CDRSEE της κας Κουλούρη για την «Τυραννία της Ιστορίας», τα «νέα και σύγχρονα» σχολικά βιβλία Ιστορίας (μεταξύ των οποίων και το κατάπτυστο Ρεπούσιο «πόνημα»), αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου για την υλοποίηση των αμερικάνικων σχεδιασμών. Σε όλους αυτούς πρέπει φυσικά να προστεθούν και οι διάφοροι κολαούζοι του συστήματος που συμπληρώνουν την εικόνα.
Αντιγράφω και πάλι από το ιστολόγιο «Δυτικός άνεμος», την ηλεκτρονική διεύθυνση του οποίου κατέγραψα στην αρχή του κειμένου μου.
«…Θερμά συγχαρητήρια για το νέο σας βιβλίο Τι ζητούν οι βάρβαροι.
Εξαιρετικό, συναρπαστικό, λογικό, παιδαγωγικό, υπερπατριωτικό, με τις σωστές έννοιες του κοινωνικού και της αμερόληπτης υπερεθνικής σκοπιάς.
Μακάρι να διαβαζόταν απ΄ τους νέους μας, για να καταλάβουν τα παιχνίδια των “μεγάλων δυνάμεων του πλανήτη” και την πλύση εγκεφάλου που μας γίνεται. Εμείς οι παλιότεροι και σοσιαλιστές τα γνωρίζουμε, αλλά χρειάζεται κάποιος να τα βάζει σε μια εύληπτη εκδοχή για να προσγειωνόμαστε (σ.σ. sic) πάλι στην πραγματικότητα. Και πάλι συγχαρητήρια.
Γιώργος Γιαννόπουλος, Πρόεδρος του Πολιτιστικού Κέντρου της ΑΤΕ…».

Ερώτημα πρώτο: Τι σημαίνει κε Πρόεδρε για ένα μυθιστόρημα ο χαρακτηρισμός «λογικό»;
Ερώτημα δεύτερο: Παιδαγωγικό για ποιους; Για τα σκοπιανόπουλα ίσως;
Ερώτημα τρίτο: «υπερπατριωτικό»; Εδώ μάλλον γελούν και οι κότες! Δηλαδή εθνικιστικό, ακροδεξιό κ.λπ. ή κάτι άλλο; Εύχομαι ο συγγραφέας να μη διαβάσει αυτό το σημείο γιατί είτε θα πάθει εγκεφαλικό είτε θα κάνει χαρακίρι αν αυτό το βιβλίο του χαρακτηριστεί υπερπατριωτικό!
Ερώτημα τέταρτο: Τι εννοείτε με την έκφραση «εμείς οι παλιότεροι και σοσιαλιστές»; Είναι κάτι όπως «οι παλιοί ποδοσφαιριστές» ή «οι παλιοί συμμαθητές» ή μήπως εννοείτε οπαδοί του σοσιαλισμού; Και ποιου; Του τέως υπαρκτού, του πασοκικού, του συριζικού ή κάποιου «δήθεν», του τύπου «ελάτε να βολευτούμε»;
Ερώτημα πέμπτο και τελευταίο: Τι ακριβώς γνωρίζατε αγαπητέ κ. Πρόεδρε ώστε να χρειάζεστε κάποιον να τα βάζει σε μια «εύληπτη εκδοχή» για να προσγειωνόσαστε πάλι στην πραγματικότητα; Προφανώς δεν γνωρίζατε τίποτε, δεν καταλάβατε τίποτε και δεν πρόκειται να καταλάβετε ΠΟΤΕ τίποτε.

Ισχυρίζομαι και επιμένω λοιπόν ότι το μυθιστόρημα του κ. Κούρτοβικ Τι ζητούν οι βάρβαροι εντάσσεται στην καλά ενορχηστρωμένη προσπάθεια της υπερδύναμης να επιβάλει με ποικίλα μέσα τους γεωπολιτικούς της στόχους στην περιοχή μας.
Έτσι, όταν ο αναγνώστης διαβάσει τα παρακάτω γραφόμενα ενός από τους πρωταγωνιστές, που υποτίθεται ότι εκφράζουν τις πιο «πολιτισμένες» ελληνικές τοποθετήσεις και διαπιστώσεις: «…Αλλά, κύριε συνάδελφε, οι βαλκανικοί λαοί έχουν και μακράν παράδοσιν ειρηνικού συγχρωτισμού εις τους κόλπους πολυεθνικών αυτοκρατοριών ως η βυζαντινή, η σερβική του Δουσάν και, ας το ομολογήσωμεν, η οθωμανική…» (σελ. 80) τι θα του αποτυπωθεί; Προφανώς ότι η οθωμανική αυτοκρατορία δεν ήταν και τόσο κακή. Ή κάνω λάθος;

Τώρα ποια είναι αυτή η μακρά παράδοση «ειρηνικού συγχρωτισμού», με αιώνες αιματηρών πολέμων μεταξύ Βυζαντινών, Βουλγάρων, Τούρκων κ.λπ., είναι απορίας άξιον. Τα περί σερβικής «αυτοκρατορίας», η διάρκεια της οποίας ως γνωστόν ήταν μόλις μια εικοσαετία περίπου (Στ. Δουσάν 1331-1355), τα αφήνω ασχολίαστα. Θα μου πείτε, μυθιστόρημα είναι, όχι ιστορικό σύγγραμμα. Πιστεύω όμως ότι τα περί «ποιητικής» και «λογοτεχνικής αδείας» έχουν κάποιο όριο.
Ανάλογα πολυπολιτισμικά ευφυολογήματα διανθίζουν ολόκληρο το βιβλίο (σελ. 22, 23 – σελ. 28 έως 34, σελ. 46, σελ. 48 έως 53 κ.λπ. κ.λπ.).
Παραλείποντας τις σκόπιμες ιστορικές διαστρεβλώσεις, όπως π.χ. την τοπική παράδοση για την άλωση της Έδεσσας από τους Τούρκους (σελ. 43-44), θα επιμείνω στο κατά την άποψή μου σημαντικότερο στοιχείο του βιβλίου: Την προβολή και προπαγανδιστική ανάδειξη επικίνδυνων θεωριών που προβάλλονται από τους εγχώριους Σκοπιανολάγνους περί «εθνοκάθαρσης» των σλαβικών πληθυσμών της Μακεδονίας από τον ελληνικό στρατό, μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, αλλά και κατά την διάρκειά τους. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρείται να δικαιολογηθεί η μυστηριώδης εξαφάνισή τους, μια και, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των Σκοπιανών, οι σλαβικοί πληθυσμοί (οι «εθνικά Μακεδόνες», όπως τους αποκαλούν) αποτελούσαν την συντριπτική πλειονότητα της Μακεδονίας κατά την Τουρκοκρατία.
Υπενθυμίζω τους ισχυρισμούς του «Ουράνιου Τόξου» από σχετική ιστοσελίδα:
«…Κατά την ίδια εποχή, δηλαδή το 1913, ο ελληνικός στρατός διέπραξε ένα ακόμη χειρότερο έγκλημα, συγκεκριμένα το έγκλημα της Γενοκτονίας και ταυτόχρονα της ολοκληρωτικής Εθνοκάθαρσης του σλαβόφωνου πληθυσμού του Κιλκίς…».
Εάν όμως θυμηθούμε ότι η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας ξεκίνησε με ζητήματα εθνοκάθαρσης, τότε τα πράγματα σοβαρεύουν αφάνταστα.
Τι γράφει λοιπόν ο κ. Κούρτοβικ, παρουσιάζοντάς τα μάλιστα ως σελίδες ημερολογίου ενός ανώτερου Έλληνα αξιωματικού; Τα εξής αθώα, «λογοτεχνική αδεία»:
«…Κάψαμε ό,τι βρήκαμε μπροστά μας, σπίτια, αποθήκες, στάβλους, ακόμα και εξαρχικές εκκλησίες. Καίγαμε με μια μανία που με ξάφνιασε, ούτε με τους Τούρκους, τους απίστους, τους υποδουλωτές του Ελληνισμού, δεν είχαμε φερθεί έτσι το περασμένο φθινόπωρο. Οι περισσότεροι κάτοικοι είχαν προλάβει να φύγουν, αυτούς τους αφήσαμε. Οι υπόλοιποι, όσοι είχαν γλιτώσει από το πρωινό κανονίδι, έτρεχαν αλαφιασμένοι στους δρόμους. Πολλοί από τους δικούς μας τους έριχναν με τουφέκια κα πολυβόλα. Το απόγευμα, όταν από το Κιλκίς δεν είχαν απομείνει παρά μαυρισμένα ντουβάρια, μπήκαμε στα σπίτια…» (σελ. 243).

Υπενθυμίζω απλώς ότι η μάχη του Κιλκίς, κατά τον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο, πληρώθηκε με βαρύ φόρο αίματος από τον Ελληνικό Στρατό, με πάνω από 5.000 νεκρούς, όπως και από τον Βουλγαρικό (πάνω από 7.000 νεκροί).
Η πόλη του Κιλκίς ήταν κέντρο έντονης δραστηριότητας Βουλγάρων κομιτατζήδων, οι οποίοι βαρύνονταν με φρικιαστικά εγκλή¬ματα κατά του Ελληνισμού της περιοχής. Κατά την μάχη του Κιλκίς πολέμησαν (λυσσαλέα, όπως αναφέρεται) στο πλευρό του Βουλγαρικού στρατού, όπως ήταν φυσικό.
Γιατί λοιπόν ο κ. Κούρτοβικ παραποίησε αυτά τα γεγονότα παρουσιάζοντάς τα ως «εθνοκάθαρση» και σφαγή αθώου άμαχου πληθυσμού από τον Ελληνικό Στρατό; Εξηγήσεις και ερμηνείες θα μπορούσαν να δοθούν πολλές. Προσωπικά, προκρίνω την ερμηνεία του Εκδότη του θρακιώτικου Αντιφωνητή, Κώστα Καραΐσκου, που πρόσφατα (19-3-2008) δημοσίευσε ένα εξαιρετικότατο κείμενο, σχετικά με το ακατανόητο μίσος ορισμένων «διανοουμένων» εναντίον κάθε τι ελληνικού, με τον τίτλο: «Μισέλληνες ἀπό ψυχική ἀναπηρία».
Κλείνω, μεταφέροντας ένα απόσπασμα από το εν λόγω κείμενο:
«…Οὔτε λέξη γιά τό προβληθέν ἐπίμαχο σημεῖο, οὔτε λέξη γιά τά ἐθνικά μας δίκια στήν ὅλη ὑπόθεση, ἀντιθέτως, μιά ἀσυγκράτητη λύσσα κατά παντός ἑλληνικοῦ!
Τό παράδειγμα δυστυχῶς δέν εἶναι διόλου μεμονωμένο. Τό χρησιμοποιοῦμε ὡς ἀφορμή σχολιασμοῦ γιά τόν σημερινό κάτοικο τῆς Ἑλλάδος, κυρίως Ἀθηναῖο, ὁ ὁποῖος κυριολεκτικά ΤΗΝ ΜΙΣΕΙ. Μιλᾶμε γιά ἀνθρώπους κατά κανόνα μορφωμένους (μέ ἤ χωρίς εἰσαγωγικά) καί προοδευ¬τικούς, μέ πνευματικές ἀνησυχίες καί σύγχρονες ἀντιλήψεις, πού ὅμως ἔχουν μία ἄκρως προβληματική σχέση μέ τή συλλογική μας μνήμη καί ταυτότητα. Ἄλλοτε συγχέοντας τήν Ἑλλάδα μέ τό νεοελληνικό (καί μετεμφυλιακό) κράτος κι ἄλλοτε διακατεχόμενοι ἀπό τόν κυρίαρχο «κοσμοπολίτικο» ἰδεοσυρμό, βλέπουν σέ κάθε ἔκφραση τῆς χώρας μας ἕναν ἀντίπαλο. Ζώντας σέ μιά πόλη-κράτος κτηνώδη, ἀμνήμονα, τριτοκοσμική, ἀπρόσωπη, ἀκοινώνητη, δίχως αἴσθημα ρίζας καί δυνατότητα ταύτισης μέ ὅ,τι ὁρίζει τήν ἑλληνικότητα, εἶναι κυριολεκτικά ἀνάπηροι. Εὑρισκόμενοι σέ προφανή ἀδυναμία νά συνδεθοῦν μέ τό «ἐμεῖς» τοῦ Μακρυγιάννη, ἀπορρίπτουν (σέ μία φροϋδική ἀντίδραση) ὁτιδήποτε ἐγχώριο καί, ἀντιθέτως, εἶναι εὐεπίφοροι σέ καθετί πού θά ἔπληττε τόν τόπο…».
Δ.Ε.Ε.

Πέμπτη 4 Φεβρουαρίου 2010

Αιγαί-Έδεσσα


ΑΙΓΕΣ – ΕΔΕΣΣΑ: Τι ακριβώς «παίζεται»;
Του Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη


Πρόσφατα, εμφανίσθηκαν σε τοπικό έντυπο δύο επιστολές μου, στις οποίες προσπάθησα να ξεκαθαρίσω κάποια πράγματα για το θέμα της αρχαίας πρωτεύουσας των Μακεδόνων βασιλέων και νεκρόπολης των Αιγών.
Αφορμή για τις επιστολές αυτές υπήρξε μια ενδιαφέρουσα βιβλιοκριτική από τον Βεροιώτη κ. Γιάννη Καρατσιώλη για την έκδοση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Πέλλας του βιβλίου «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: χθες και σήμερα» των Εδεσσαίων συγγραφέων Σ. Τότλη και Δ. Ε. Ευαγγελίδη. Κατά την γνώμη του κ. Καρατσιώλη, όπως αναφέρει: «…θα έπρεπε να αναφερθεί (ο συγγραφέας) και στις σχετικά νεότερες απόψεις περί Βεργίνας και Αιγών (Μ. Ανδρόνικος κλπ που δεν υπάρχουν στη βιβλιογραφία του) και όχι να θεωρείται δεδομένη η ταύτιση Έδεσσας και Αιγών…».
Επειδή το ιστορικό μέρος του παραπάνω βιβλίου γράφτηκε από τον υπογράφοντα οφείλω να δώσω μια εξήγηση γιατί ταυτίζω στο κείμενο την Έδεσσα με τις Αιγές, παρά την κυρίαρχη άποψη για την ταύτιση των Αιγών με την Βεργίνα. Επί πλέον, επειδή πολλοί συμπολίτες μας μου ζήτησαν περισσότερες λεπτομέρειες για το θέμα, έκρινα σκόπιμο να δημοσιεύσω μια επισκόπηση του ζητήματος με όσα στοιχεία έχω στην διάθεσή μου.

Οι Αιγές στην Βεργίνα;
Κατ’ αρχάς η ταύτιση Αιγών–Βεργίνας δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, παρά τους πακτωλούς χρημάτων που έχουν ξοδευτεί στην περιοχή. Το βιβλίο του ομότ. Καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας κ. Ιωάννη Τουλουμάκου: «Ιστορικά προβλήματα των τάφων της Βεργίνας» – Θεσσαλονίκη 2006, υπήρξε καταλυτικό στην αμφισβήτηση αυτής της ταύτισης. Έτσι, τουλάχιστον μέχρι να προσκομιστούν ατράνταχτα στοιχεία και αποδείξεις, θα εξακολουθώ να επιμένω στην εξίσωση Αιγαί = Έδεσσα.
Στην απόρριψη όμως της Βεργίνας συμφωνούν πλέον ολοένα και περισσότεροι ειδικοί, Έλληνες και ξένοι, παρά την επιμονή συγκεκριμένου πλέγματος συμφερόντων, από τουριστικούς πράκτορες μέχρι πανεπιστημιακούς, που έχουν συνδεθεί με τον χώρο της Βεργίνας. Το άρθρο του Καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας του Α. Π. Θεσσαλονίκης κ. Παναγιώτη Β. Φάκλαρη, μέλους της πανεπιστημιακής ανασκαφής της Βεργίνας, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» στις 30-08-1998 με τίτλο «Ο τάφος του Φιλίππου: όνειρα και αλήθειες», εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και χωρίς ουσιαστική απάντηση στις βασικές του αντιρρήσεις και προβληματισμούς, παρά την πάροδο δεκαετίας και πλέον από την αρχική του δημοσίευση. Εξ άλλου, ο καθηγητής Π. Φάκλαρης δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Εκτός των άλλων, υπήρξε από το 1977 στενότατος συνεργάτης του Μανόλη Ανδρόνικου στις ανασκαφές της Βεργίνας. Σήμερα είναι μέλος της πανεπιστημιακής ομάδας που συνεχίζει την επιστημονική έρευνα στον σημαντικότατο αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας. Συνεπώς η άποψή του για την θέση των Αιγών και συνακόλουθα του τάφου του Φιλίππου έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Επομένως το να αναφερθούν «νεότερες απόψεις» περί Βεργίνας στην βιβλιογραφία δεν νομίζω ότι θα πρόσθετε κάτι παραπάνω και απλώς θα επέτεινε την υπάρχουσα σύγχυση στο συγκεκριμένο θέμα.
Υπενθυμίζω ότι το 1968 ο Άγγλος ιστορικός, Καθηγητής Νίκολας Χάμμοντ διετύπωσε την θέση ότι το βασιλικό νεκροταφείο των Μακεδόνων (άρα και οι Αιγές) βρισκόταν στην Βεργίνα. Πρότεινε, μάλιστα, ως τάφο του Φιλίππου (!) έναν μεγάλο μακεδονικό τάφο που ανέσκαψε ο Κ. Ρωμαίος το 1938 και στον οποίο βρέθηκε ένας μαρμάρινος θρόνος. Η θέση του Ν. Χάμμοντ για τις Αιγές υιοθετήθηκε και από τον Μ. Ανδρόνικο, αλλά μετά τις ανακαλύψεις του 1977 στην Βεργίνα.
Όπως έχει τονίσει ο κ. Φάκλαρης «Η επιχειρηματολογία του Ν. Χάμμοντ είναι κατά την άποψή μου μη πειστική» και επισημαίνει ότι υπάρχει μία σημαντική τοπογραφική λεπτομέρεια, που δεν ελήφθη υπ΄ όψη από τους υποστηρικτές της άποψης Χάμμοντ. Αυτή η λεπτομέρεια είναι ότι οι Αιγές, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (Διόδωρος, Πτολεμαίος) βρίσκονταν στην Βοττιαία, δηλαδή στην περιοχή της Μακεδονίας που εντοπίζεται βορείως του Αλιάκμονα και ανατολικά του Βερμίου και όχι στην Πιερία όπου ήταν (και είναι) η Βεργίνα. Ο Αλιάκμων αποτελούσε μάλλον το φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Βοττιαία και την Πιερία. Πιθανές αλλαγές της ροής του Αλιάκμονα δεν θα επηρέαζαν την τοποθέτηση των Αιγών από τους αρχαίους συγγραφείς.

Ηρόδοτος και Αιγές
Την σημαντικότερη πάντως πληροφορία για την θέση των Αιγών την προσφέρει ο Ηρόδοτος, ο οποίος δίνει συγκεκριμένα τοπογραφικά στοιχεία. Αναφερόμενος στην πρώτη πόλη που εγκαταστάθηκε η βασιλική οικογένεια των Μακεδόνων, οι Τημενίδες, γράφει: «…Έτσι εκείνοι (τα τρία αδέλφια), φτάνοντας σε άλλη περιοχή της Μακεδονίας, εγκαταστάθηκαν κοντά στους λεγόμενους κήπους του Μίδα, του γιου του Γορδίου, όπου φυτρώνουν άγρια ρόδα που το καθένα τους έχει εξήντα πέταλα και η ευωδιά τους είναι ανώτερη από τα άλλα. Σε αυτούς τους κήπους, όπως διηγούνται οι Μακεδόνες, πιάστηκε σε παγίδα και ο Σειληνός. Πάνω δε από αυτούς τους κήπους υψώνεται ένα βουνό με το όνομα Βέρμιον αδιάβατο κατά την διάρκεια του χειμώνα. Μόλις κατάφεραν να εξουσιάσουν αυτήν την περιοχή, την χρησιμοποίησαν ως ορμητήριο για να κατακτήσουν και την υπόλοιπη Μακεδονία...». (το απόσπασμα αυτό, αλλά και ολόκληρη η διήγηση του Ηροδότου υπάρχει στην σελίδα 71 του προαναφερθέντος βιβλίου μας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ).
Το όρος Βέρμιον βρίσκεται πολύ βορειότερα της Βεργίνας και στην αρχαιότητα σαφώς ανήκε στην Βοττιαία, η οποία στην αρχαιότητα περιελάμβανε μεγάλα τμήματα των σημερινών Νομών Πέλλας, Ημαθίας και τμήμα του Νομού Κιλκίς, δυτικά του Αξιού.
Οι Αιγές, όπως είναι γενικά αποδεκτό, ιδρύθηκαν στο πρώτο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. Συνεπώς είναι λογικό να περιμένουμε ότι τα αρχαιολογικά ευρήματα θα άρχιζαν από αυτήν την περίοδο και θα έφθαναν μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια. Όμως, στην Βεργίνα, τα ευρήματα αρχίζουν από τον 10ο αιώνα (φρυγική περίοδος) ενώ παρατηρείται ένα αρχαιολογικό κενό μεταξύ 650-550 π.Χ., δηλαδή ακριβώς στην περίοδο της πρώτης εξάπλωσης των Μακεδόνων.
Αν και τίποτα δεν αποκλείει το κενό αυτό να καλυφθεί στο μέλλον, πρέπει να σημειώσουμε τα εξής: Αναμφισβήτητο γεγονός παραμένει ότι δεν έχει βρεθεί ακόμη η παραμικρή αντικειμενική απόδειξη (π.χ. κάποια επιγραφή) που να ταυτίζει την Βεργίνα με τις Αιγές. Μάλιστα, το ανάκτορο, οι ναοί, το θέατρο και οι οχυρώσεις χρονολογούνται στην μετά τον Μεγάλο Αλέξανδρο περίοδο και δεν μπορούν να συναρτηθούν με τις Αιγές. Ποια μακεδονική πόλη βρίσκεται επομένως στην Βεργίνα; Ο κ. Φακλάρης δέχεται την παλαιότερα διατυπωμένη άποψη ότι πρόκειται για την Βάλλα.
Τέλος, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι γράφοντας το ιστορικό τμήμα για την αρχαία Μακεδονία στο προαναφερθέν βιβλίο μας «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: χθες και σήμερα» προσπάθησα να παρουσιάσω τις τρέχουσες επιστημονικές απόψεις, που ασφαλώς δεν έχουν και δεν πρέπει να έχουν σχέση με «τοπικιστικές τάσεις», όπως με κατηγορεί ο κ. Καρατσιώλης. Απλώς, είμαι πιθανόν κάπως περισσότερο ενημερωμένος, μια και Γερμανοί κυρίως ιστορικοί, έχουν αρχίσει να τοποθετούν και πάλι στους Χάρτες τους τις Αιγές στην Έδεσσα (βλ. π.χ. τον γερμανικό Παγκόσμιο Ιστορικό Άτλαντα του 1997 – Westermanns: Atlas zur Weltgeschichte–Braunschweig) και είμαι βέβαιος ότι ο αγαπητός κ. Καρατσιώλης δεν θα σπεύσει να τους κατηγορήσει ως «Εδεσσαιολάτρες». Προφανώς οι ξένοι ιστορικοί δεν «παραμυθιάζονται» τόσο εύκολα…
Ακολούθησε μια νέα επιστολή του κ. Καρατσιώλη, στην οποία διευκρίνιζε ότι και αυτός συμφωνεί ότι η Βεργίνα είναι αδύνατον να ταυτιστεί με τις αρχαίες Αιγές, με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα. Στην δεύτερη επιστολή του ο επιστολογράφος και βαθύς γνώστης, όπως αποδεικνύεται, των θεμάτων της περιοχής μας, έθιξε και κάποια άλλα ενδιαφέροντα ζητήματα, με τα οποία πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να ασχοληθούμε.

Φίλιππος ή Αλέξανδρος;
Το πρώτο από αυτά είναι η επιχειρηματολογία κάποιου απόστρατου ανώτατου αξιωματικού, τον οποίο αναφέρει ο κ. Καρατσιώλης, με τους ισχυρισμούς ότι: «…Ο Μ. Αλέξανδρος και η βασίλισσα Ρωξάνη επανατάφηκαν επί Αντίγονου Γονατά στον τάφο ΙΙ της Βεργίνας ως βασιλείς της Μακεδονίας και της Ασίας […] Στον τάφο ΙΙ επανατάφηκε το 12χρονο παιδί τους Βασιλιάς Αλέξανδρος Δ'…».
Φοβoύμαι ότι τέτοιου είδους απόψεις κατατάσσονται μάλλον στις λεγόμενες «Μη-συμβατικές Θεωρίες», με την παθογένεια των οποίων έχω ασχοληθεί σε σχετικά πρόσφατο βιβλίο μου (Δ. Ε. Ευαγγελίδη: «Μη-συμβατικές θεωρίες»: Οι κερδοσκόποι του «ελληνισμού» και ο φενακισμός των αφελών – «Κυρομάνος», Θεσσαλονίκη 2007). Δύο λόγια μόνο για τον εν λόγω ισχυρισμό: Η κατοχή του νεκρού Αλέξανδρου Γ΄ και στη συνέχεια η ταφή του στην Αίγυπτο αποτελούσε ένα ασύγκριτο πολιτικό-ιδεολογικό πλεονέκτημα των Πτολεμαίων της Αιγύπτου για προφανείς λόγους. Ο ιδρυτής της Δυναστείας και παιδικός φίλος (ίσως και νόθος αδελφός) του Μακεδόνα στρατηλάτη, ο Πτολεμαίος Α΄ ο «Σωτήρ», πραγματοποίησε ολόκληρη επιχείρηση για να αποκτήσει τον νεκρό, ώστε να νομιμοποιήσει όλες τις μετέπειτα ενέργειές του (διεκδίκηση της αυτοκρατορίας, ισχυροποίησή του ως βασιλέα της Αιγύπτου κ.λπ.), αλλά να αποκτήσει και πρόσθετο κύρος. Θα ήταν λοιπόν τελείως ακατανόητο, ο διάδοχός του, Πτολεμαίος Β΄ ο «Φιλάδελφος», που ανέβηκε στον θρόνο της Αιγύπτου το 283 π.Χ. μετά τον θάνατο του πατέρα του, να παραχωρήσει τον ταριχευμένο νεκρό του Αλεξάνδρου (όπως ισχυρίζεται ο αρθρογράφος) σε οποιονδήποτε, έτσι απλά. Και όχι σε οποιονδήποτε, αλλά στον άσπονδο εχθρό του, Αντίγονο Β΄ Γονατά, τον βασιλέα της Μακεδονίας, τον οποίον μάλιστα θεωρούσε σφετεριστή και υποκινούσε συνεχώς εναντίον του διαφόρους εχθρικούς ηγεμόνες (π.χ. Πύρρο Α΄ και Αλέξανδρο Β΄ της Ηπείρου, τους βασιλείς της Σπάρτης Κλεώνυμο, Αρέα κ.ά)!
Με ποιόν τελικά τρόπο (μάλλον ταχυδακτυλουργικώς) μεταφέρθηκε ξαφνικά στη Μακεδονία η σορός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δεν μας το διευκρινίζει πάντως ο αρθρογράφος, αλλά αναφέρει αόριστα ότι: «…οι Μακεδόνες, ύστερα από δυο ανεπιτυχείς προσπάθειες […] πέτυχαν τελικά, όπως προκύπτει από τα λείψανα και τα ευρήματα του τάφου ΙΙ της Βεργίνας, να αφαιρέσουν από τη Μέμφη τα οστά του Μ. Αλέξανδρου μεταφέροντας τα στη Μακεδονία…», υποκαθιστώντας το (αναπόδεικτο και φανταστικό) συμπέρασμα με την υπόθεση!

Πολιτική και Αρχαιολογία
Το δεύτερο σημείο στο οποίο θέλω να σταθώ είναι η (δικαιολογημένη) αγανάκτηση του κ. Καρατσιώλη εναντίον συγκεκριμένης καθηγήτριας Αρχαιολογίας και η μάλλον πικρόχολη κριτική του για το πώς «γίνονται τα συνέδρια των αρχαιολόγων». Νομίζω ότι αυτή η κριτική είναι σκληρή και άδικη.
Γνωρίζω προσωπικά πολλούς αρχαιολόγους, που με τιμούν με την φιλία τους και τους οποίους εκτιμώ πραγματικά, παρ’ όλο που διαφωνούμε σε αρκετά ζητήματα, όπως π.χ. το θέμα των Αιγών. Οι περισσότεροι είναι αφοσιωμένοι με πάθος στο έργο τους, παλεύουν με ένα σωρό αντιξοότητες (λόγω του πανάθλιου ελλαδικού κράτους), είναι σεμνοί και ακούραστοι εργάτες της επιστήμης. Κατανοώ επίσης την δικαιολογημένη (απόλυτα) φιλοδοξία τους να φέρουν στο φως μια μεγάλη και σημαντική αποκάλυψη και μάλιστα «με ονοματεπώνυμο», που έλεγε η παλιά διαφήμιση. Ο μακαρίτης Ανδρόνικος για χρόνια έκανε ανασκαφές στην Βεργίνα, αλλά πέρα από ένα κύκλο συναδέλφων του ήταν παντελώς άγνωστος στο ευρύ κοινό. Όταν όμως «διαδόθηκε» ότι η Βεργίνα ήταν η αρχαία πρωτεύουσα των Μακεδόνων, οι Αιγές, ο δε τάφος ΙΙ ανήκε στον πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου, τον Φίλιππο Β΄, έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο! Ασφαλώς, δεν είναι το ίδιο να ανακαλύπτεις έναν ανώνυμο αρχαίο οικισμό με το ανακαλύπτεις π.χ. την αρχαία Τροία! Ποιος θα ήξερε σήμερα άραγε τον Ερρίκο Σλήμαν; Αλλά από το σημείο αυτό της ευγενούς φιλοδοξίας, μέχρι το σημείο να επιμένεις και να παραμυθιάζεις τον κόσμο εν έτει 2009 περί Αιγών και τάφου του Φιλίππου Β΄, έχει μεγάλη διαφορά. Η εν λόγω κυρία την οποία αναφέρει ο κ Καρατσιώλης προφανώς δεν ανήκει στην κατηγορία των «σεμνών και ταπεινών» αρχαιολόγων που περιέγραψα. Εξ άλλου νομίζω ότι δεν χρειάζονται περισσότερες αποδείξεις. Η πρόσφατη μεταπήδησή της (με περισσή ευκολία θα έλεγα) στην πολιτική και μάλιστα σε εκλόγιμη θέση του ευρωψηφοδελτίου μεγάλου κόμματος, θεωρώ ότι επιβεβαιώνει την κριτική του κ. Καρατσιώλη. Προσωπικά αντιμετωπίζω με μεγάλο σκεπτικισμό τέτοιες περιπτώσεις, πέρα από το γεγονός ότι η υπεροψία, ο αρριβισμός και το αλάθητο του Πάπα με εξόργιζαν και με εύρισκαν πάντα αντίθετο.

Όχι ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας
Τέλος, θα ήθελα να δώσω κάποια στοιχεία που μου ζήτησε ο αγαπητός κ. Καρατσιώλης σχετικά με το αν έγινε ανθρωπολογική έρευνα στα φερόμενα ως «οστά του Φιλίππου Β΄».
Ανθρωπολογικές εξετάσεις των οστών έγιναν λίγο μετά την ανακάλυψή τους από τον κ. Νικ. Ξυροτύρη, Καθηγητή Ανθρωπολογίας της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών και τον Καθηγητή Αρχαιολογίας F. Langenscheldt. Στην έκθεση που δημοσιεύθηκε το 1981 στο επιστημονικό περιοδικό «Αρχαιολογική Εφημερίς» [N. I. Xirotiris, F. Langenscheldt: “The cremations from the Macedonian tombs of Vergina” 143–160 (1981)], αναφέρεται ότι δεν διαπιστώθηκαν ίχνη τραυμάτων στα οστά. Το συμπέρασμα ήταν ότι ήταν αδύνατον να ανήκουν στον Φίλιππο Β΄ τα ανακαλυφθέντα οστά.
Σύντομα μία άλλη ομάδα, αποτελούμενη από 3 Βρεταννούς (ο καθ. Ανατομίας του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ Jonathan Musgrave, ο αρχαιολόγος John Prag από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και ο ειδικευμένος ζωγράφος Richard Neave του Μουσείου του Μάντσεστερ) ζήτησαν να μελετήσουν τα οστά και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο νεκρός ήταν ο Φίλιππος Β΄, εμφανίζοντας μάλιστα και αναπαράσταση του προσώπου του!
Περίληψη της 17σέλιδης μελέτης τους, με τίτλο «Το κρανίο του τάφου της Βεργίνας. Φίλιππος Β' ο Μακεδών», που δημοσιεύθηκε στην «Journal of Hellenic Studies» (1984), παρουσίασαν στο 12ο Διεθνές Συνέδριο Κλασσικής Αρχαιολογίας στην Αθήνα το 1983, σε εφημερίδες, εικονογραφημένα περιοδικά και σε διαλέξεις στο Μάντσεστερ, στο Λονδίνο, στο Μπρίστολ και αλλού.
Μετά από τις δύο αυτές αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις και τις αναμενόμενες αντιπαραθέσεις που πυροδότησαν, η κατάσταση αποτελματώθηκε για δύο δεκαετίες περίπου. Τον Απρίλιο όμως του 2000 ο παλαιοανθρωπολόγος Αντώνης Μπαρτσιώκας, του Ινστιτούτου Ανθρώπινης Εξέλιξης και αναπληρωτής καθηγητής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, δημοσιεύει στο διεθνούς κύρους περιοδικό «Σάϊενς» [A. Bartsiokas “The Eye Injury of King Philipp II and the Skeletal Evidence from the Royal Tomb II at Vergina”, Science 288 (21 April 2000) 511-14], τα αποτελέσματα της μελέτης του στα υποτιθέμενα οστά του Φιλίππου Β΄. Χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνικές και ιδιαίτερα την τεχνική της «μακροφωτογράφησης» (macrophotography), απέδειξε ότι τα ευρήματα της ομάδας Musgrave–Prag–Neave ήσαν λανθασμένα και τα φερόμενα ως τραύματα αποτελούσαν κανονικές απλές ιδιαιτερότητες των οστών, τονισμένες λόγω της καύσης του νεκρού και της κακής επανασυναρμολόγησής τους.
Τα συμπεράσματά του δικαίωσαν έτσι πανηγυρικά την Έκθεση του 1981 των Ξυροτύρη–Langenscheldt, οι οποίοι επίσης δεν είχαν διαπιστώσει τραύματα στα οστά, αποκλείοντας με αυτόν τον τρόπο κάθε εκδοχή περί Φιλίππου Β΄.
Υπενθυμίζω ότι ο βασιλιάς-πολεμιστής Φίλιππος Β΄ είχε τραυματιστεί σοβαρά σε πάμπολλες μάχες και σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα είχε γλιτώσει τον θάνατο ως εκ θαύματος, όπως το 355 π.Χ. στην πολιορκία της Μεθώνης, όπου έχασε το δεξί του μάτι ή το βαρύ τραύμα στο δεξί μηρό που δέχθηκε το 339 π.Χ. σε μάχη με τους Τριβαλλούς, η οποία τον άφησε χωλό.
Τον ίδιο μήνα (Απρίλιος 2000) εμφανίζεται ένα βαρυσήμαντο άρθρο στο γνωστό και εγκυρότατο περιοδικό «Αρχαιολογία» (Archaeology), που εκδίδει το Αμερικανικό Ινστιτούτο Αρχαιολογίας (Archaeological Institute of America), από την κα Angela M.H. Schuster, εκδότρια του περιοδικού, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Όχι ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας» (“Not Philip II of Macedon”).
Στο άρθρο αυτό παρουσιάσθηκε η εργασία του καθηγητή Α. Μπαρτσιώκα με λεπτομέρειες και φωτογραφίες, καθώς και μια ανασκόπηση του προβλήματος, καταλήγοντας ότι οι πιθανότητες να βρεθούν τα πραγματικά οστά του Φιλίππου Β΄ είναι εξαιρετικά μικρές (…chances of finding the real King Philip II are slim at best).
Μετά τα παραπάνω πιστεύω ότι και ο πλέον σκεπτικιστής αναγνώστης πείστηκε ότι η τόσο διαδεδομένη (ίσως και λόγω της δικής μας ολιγωρίας) άποψη περί ταύτισης των Αιγών με την Βεργίνα δεν είναι και τόσο σίγουρη. Ταυτίζεται όμως πραγματικά η Έδεσσα με τις Αιγές; Αυτό, για να είμαι ειλικρινής, είναι μια άλλη συζήτηση…

Έδεσσα, 14 Ιουνίου 2009
Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Υ.Γ. Η ορθογραφία του κειμένου και η επιλογή των γραμματικών τύπων είναι δική μου επιλογή. Δ.Ε.Ε.

Τετάρτη 3 Φεβρουαρίου 2010

Εκδήλωση-Βιβλιοπαρουσίαση 29-1-10

*
*

Από την κοπή της βασιλόπιτας των "Βιβλιόφιλων. Διακρίνονται ο Νομάρχης Πέλλας κ. Καραμάνης, ο Δήμαρχος Έδεσσας κ. Σόντρας, ο Πρόδρος Δημ. Ευαγγελίδης και τα μέλη του ΔΣ, καθώς και οι ομιλητές της εκδήλωσης, ο συγγραφέας Σάββας Γρηγοριάδης και ο δημιουργός του Λευκώματος ΕΔΕΣΣΑ, Σπύρος Παλούκης.

Με εντυπωσιακή προσέλευση μελών και φίλων των «Βιβλιόφιλων Έδεσσας» πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 29-1-2010, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Πολιτιστικού Κέντρου του Δήμου, η παρουσίαση του λευκώματος ΕΔΕΣΣΑ του συμπολίτη μας Σπύρου Παλούκη.
Στην εκδήλωση, που τίμησαν με την παρουσία τους ο Νομάρχης Πέλλας κ. Μ. Καραμάνης και ο Δήμαρχος κ. Ι. Σόντρας, μίλησαν ο Πρόεδρος του Συλλόγου Δημήτρης Ευαγγελίδης, ο συγγραφέας Σάββας Γρηγοριάδης, Ιατρός και ο δημιουργός του λευκώματος, συγγραφέας και φωτογράφος Σπύρος Παλούκης.

Μετά από μια σύντομη εισαγωγή του Προέδρου του Συλλόγου, ο οποίος αναφέρθηκε στην σημασία για την ιστορία της πόλης μας που έχουν αυτού του είδους οι καλλιτεχνικές δημιουργίες, τον λόγο πήρε ο Σάββας Γρηγοριάδης, ο οποίος έκανε μια εμπεριστατωμένη ανάλυση για το λεύκωμα, από διαφορετικές πλευρές, την καλλιτεχνική, την κοινωνική, την εκδοτική κ.λπ.
Τέλος, μίλησε και ο ίδιος ο καλλιτέχνης, αναφερόμενος στα 3 χρόνια δουλειάς και προετοιμασίας που χρειάστηκε για να δημιουργήσει το λεύκωμα, τα σχέδιά του για το μέλλον κ.λπ. Ακολούθησε η προβολή δύο ολιγόλεπτων βίντεο από όψεις της πόλης και φωτογραφίες του λευκώματος.
Η εκδήλωση έκλεισε με την καθιερωμένη κοπή της βασιλόπιτας του Συλλόγου και οι τρεις τυχερές κέρδισαν βιβλία που προσέφεραν ο Σύλλογος, ο Σπύρος Παλούκης και το βιβλιοπωλείο του Τάκη Τουφεξή. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι έγινε και κλήρωση στην οποία η τυχερή, η κα Ηρώ Γεωργίου, θα έχει το προνόμιο να συμπεριληφθεί στο επόμενο επετειακό λεύκωμα με πορτραίτα Εδεσσαίων, μια δημιουργία για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Έδεσσας, που ετοιμάζει ο Σπύρος Παλούκης για το 2012.

Τρίτη 2 Φεβρουαρίου 2010

Αρχαίοι Μακεδόνες

Από την ιστοσελίδα ΕΘΝΟ-ΛΟΓΙΚΑ http://ethnologic.blogspot.com/2009/03/4.html μεταφέρουμε μια ενδιαφέρουσα ανάρτηση.

Καταγωγή – Γλώσσα – Αρχικές εγκαταστάσεις

Οι Μακεδόνες υπήρξαν ένα από τα σπουδαιότερα αρχαιοελληνικά φύλα, που με τις κατακτήσεις τους του 4ου αιώνα π.Χ. θα διαδώσουν σε τεράστιες εκτάσεις της Ασίας και της Αφρικής, τον ελληνικό πολιτισμό. Οι Μακεδόνες, όπως αποδεικνύουν στοιχεία της νεώτερης έρευνας (βλ. Ιστορία Ελληνικού ΄Εθνους «Εκδοτική Αθηνών» 1971, τομ. Β΄ σελ. 237), ήσαν συγγενείς με τους Μάγνητες, ένα άλλο αρχαιοελληνικό φύλο.
Η ονομασία και των δύο φύλων προέρχεται από την ρίζα μακ- που σημαίνει μέγεθος, με την ειδικότερη έννοια ύψος, την οποία συναντάμε και στις ελληνικές λέξεις μάκος-μήκος, μακρός κ.λ.π. Οι Μάγνητες θεωρούνται μάλιστα από ορισμένους ερευνητές (βλ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – «Εκδοτική Αθηνών» 1982, σελ. 63) ως κλάδος των Μακεδόνων, προερχόμενοι από την περιοχή του όρους Λάκμων ή Λάκμος, στην κεντρική Πίνδο, όπου είχαν εγκατασταθεί, από την εποχή της εισόδου των Πρωτο-ελληνικών φύλων (μεταξύ 2200/2100 π.Χ.) στον ελλαδικό χώρο. Επομένως, Μακεδόνες = υψηλόσωμοι ή αυτοί που ζουν σε ψηλά μέρη, οι ορεσίβιοι.
Ο μεγάλος επικός ποιητής του 8ου-7ου αιώνα π.Χ. Ησίοδος, εμφανίζει στις Ηοίες [Μεγάλο επικό έργο στο οποίο απαριθμούνται οι «γενάρχισσες» των ηρωϊκών γενών, τοποθετημένες σε μια σειρά, όπου η κάθε περίπτωση εισάγεται με την στερεότυπη φράση «ἢ οἵη…» (= ή όπως η...) κάτι που έδωσε και τον ανεπίσημο τίτλο στο κείμενο αυτό, που είναι γνωστό στην αρχαία γραμματεία ως «Κατάλογος Γυναικών»] του, τον Μάγνητα και τον Μακεδόνα ως γιους της Θυΐας, της κόρης του Δευκαλίωνος και επομένως πρώτα εξαδέλφια των γιων του Έλληνος (γιου του Δευκαλίωνος και αδελφού της Θυΐας) και της νύμφης Ορσηΐδος, δηλαδή του Δώρου, του Ξούθου και του Αιόλου:
«…ἥ δ’ ὑποκυσαμένη Διῒ γείνατο τερπικεραύνῳ υἷε δύω,
Μάγνητα Μακηδόνα θ’ ἱππιοχάρμην,
οἳ περί Πιερίην καί Ὄλυμπον δώματ’ ἒναιον…» (απόσπ. 7)
(…Αυτή συνέλαβε με τον Δία, τον Θεό που χαίρεται τον κεραυνό, και του γέννησε δυο γιους, τον Μάγνητα και τον Μακεδόνα, που πολεμάει πάνω σε άρμα, και αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή της Πιερίας και του όρους Όλυμπος…).
Υπενθυμίζουμε ότι κατά την Μυθολογία (Απολλόδωρος, Α΄ VΙΙ. 3), ο Ξούθος (=ξανθός) ήταν ο πατέρας του Αχαιού και του Ίωνος και έτσι έχουμε τους μυθικούς γενάρχες των ελληνικών φύλων δηλ. των Δωριέων, των Αχαιών, των Αιολέων και των Ιώνων. Από την πρώϊμη λοιπόν αρχαιότητα, αναγνωρίζανε τους στενούς δεσμούς αίματος μεταξύ των Μακεδόνων και των υπολοίπων ελληνικών φύλων δηλ. την κοινή τους καταγωγή, που αποδόθηκε τόσο εύστοχα με μεταφορικό τρόπο, στους ωραιότατες διηγήσεις της ελληνικής μυθολογίας. Η διήγηση του Ησίοδου που προαναφέραμε αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της συνήθειας, να διατηρούνται παλαιότατες μνήμες και παραδόσεις με την μορφή μύθων.
Η συγγένεια Μακεδόνων και Μαγνήτων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την πλευρά μιας ακόμη επιβεβαίωσης της καταγωγής των Μακεδόνων ως ενός αδιαμφισβήτητα ελληνικού φύλου. Εκτός από το γεγονός της κοινής προέλευσης των δύο εθνικών ονομάτων από την ίδια ρίζα μακ- που ήδη αναφέραμε παραπάνω, οι αρχαίοι Έλληνες προφανώς αναγνώριζαν αυτή την συγγένεια και κατά την άποψή μας έτσι ερμηνεύεται και το ότι ο Ησίοδος παρουσίασε τον Μακεδόνα και τον Μάγνη ως αδελφούς.
Αλλά η συγγένεια επιβεβαιώνεται και από δύο ακόμη αδιάσειστα στοιχεία του θρησκευτικού και κοινωνικού βίου, όπως το ότι και τα δυο φύλα τελούσαν μια εορτή τα Εταιρείδια, άγνωστη στα υπόλοιπα ελληνικά φύλα της εποχής, καθώς και το ότι είχαν έναν ιδιαίτερο χορό, την Καρπαία, με την παρατήρηση ότι τον ίδιο χορό εκτός από τους Μακεδόνες και τους Μάγνητες είχαν και οι Αινιάνες, από τη εποχή που το φύλο αυτό γειτόνευε μαζί τους (βλ. λεπτομέρειες στο ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ό.π. σελ. 49-63)
Με τα διασωθέντα αποσπάσματα του έργου «Περιήγησις» του περίφημου γεωγράφου της αρχαιότητας Εκαταίου του Μιλησίου (6ος - 5ος αιώνας π.Χ.), περνάμε σε πιο χειροπιαστές και άμεσες πληροφορίες για τις χώρες και τους λαούς της εποχής του. Υπήρξε πάντως μεγάλο ατύχημα το γεγονός ότι το έργο αυτό χάθηκε και το γνωρίζουμε μόνο από αποσπάσματα που διασώθηκαν σε έργα μετέπειτα συγγραφέων.
Ειδικότερα οι πληροφορίες από το τμήμα όπου περιέγραφε την Μακεδονία θα ήσαν ασφαλώς πολυτιμότατες, αφού θα είχαμε πρωτογενή στοιχεία για τα πρώτα χρόνια του Μακεδονικού Βασιλείου και τους κατοίκους του. Έτσι, περιοριζόμαστε σήμερα στα ελάχιστα αποσπάσματα, που διασώθηκαν σε κείμενα του Ηροδότου, του Θουκυδίδη και του Στράβωνος.
Από την μελέτη πάντως όσων πληροφοριών κατάφεραν να συγκεντρώσουν από κείμενα αρχαίων συγγραφέων, καθώς και των αρχαιολογικών ευρημάτων, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αρχαία Μακεδονική γλώσσα ήταν ένα δωρικό ιδίωμα, που ανήκε στην ομάδα των λεγομένων Δυτικών ελληνικών διαλέκτων, ενώ παλαιότερα είχε υποστηριχθεί ότι οι Μακεδόνες ήσαν ένα αιολόφωνο [Όπως π.χ. ο A. Fick (1874) και ο Γερμανός γλωσσολόγος Otto Hoffmann (Die Makedonen, ihre Sprache und ihr Volkstum – Göttingen, 1906). Βλ. περισσότερα στο N. G. L. Hammond : The Macedonian State 1989, σελ. 13. Υπάρχουν όμως επιγραφές του 4ου και 3ου αιώνα π. Χ. από την Βεργίνα και την Πέλλα (π.χ. κατάδεσμος), των οποίων η γλώσσα παρουσιάζει γνωρίσματα Δωρικής (Δυτικής) διαλέκτου (βλ. Eugene N. Borza: The emergence of Macedon 1990, σελ. 93). Για μια διεξοδική διερεύνηση του ζητήματος της γλώσσας των αρχαίων Μακεδόνων βλ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ό.π., σελ. 54 – 59] κατά βάση φύλο, εγκατεστημένο, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, στην περιοχή του όρους Λάκμων ή Λάκμος, στην κεντρική Πίνδο.
Υπενθυμίζουμε, ότι στην διάρκεια των αιώνων που μεσολάβησαν από τις εγκαταστάσεις των Πρωτοελλήνων, μέχρι την έναρξη των μετακινήσεών τους νοτιότερα ( 2200/2100 - 1900 π.Χ.), η αρχικώς ενιαία πρωτο-ελληνική γλώσσα διαφοροποιείται σε ορισμένες διαλέκτους, που η γεωγραφική τους εξάπλωση και τα μεταξύ τους όρια (κατά προσέγγιση) αποτυπώνονται στον Χάρτη 1.
Γύρω στο 1900 π.Χ., με την έναρξη της περιόδου που είναι γνωστή ως «Μέση Εποχή του Ορειχάλκου», αρχίζουν μαζικές μετακινήσεις ορισμένων πρωτοελληνικών φύλων προς την Νότια Ελλάδα.
Από την περιοχή της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας μετακινούνται τα φύλα των Πρωτο-Αρκάδων και των Πρωτο-Αιολέων, τα οποία μιλούσαν τις αντίστοιχες παραλλαγές της λεγομένης Κεντρικής Διαλέκτου της Πρωτοελληνικής.
Στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, στην Βόρεια Πίνδο, θα παραμείνουν, το φύλο των Βοιωτών (το οποίο εντοπίζεται στο όρος Βοίον ή Βόϊον, στα σύνορα των σημερινών Νομών Καστοριάς, Κοζάνης και Ιωαννίνων και που σύντομα θα εγκαταλείψει και αυτό την περιοχή) και νοτιότερα, στην Κεντρική Πίνδο και συγκεκριμένα στο όρος Λάκμων ή Λάκμος (σημερ. Περιστέρι, στα σύνορα των σημερινών Νομών Τρικκάλων και Ιωαννίνων, νοτίως του Μετσόβου), το φύλο των Μακεδόνων.
Σύμφωνα πάντως με τα στοιχεία που διαθέτουμε, φαίνεται ότι μετά την αποχώρηση των Πρωτο-Αρκάδων από τον χώρο της σημερινής Νοτιοδυτικής Μακεδονίας (Ελιμιώτις, Ελίμεια = περιοχή Κοζάνης-Γρεβενών), οι Μακεδόνες θα εξαπλωθούν αρχικά προς τις περιοχές αυτές. Οι Βοιωτοί, εγκατεστημένοι ήδη στην κεντρική Πίνδο, θα εγκαταλείψουν την περιοχή τους προς το τέλος της Εποχής του Χαλκού (γύρω στο 1200 π.Χ.) και θα μεταναστεύσουν στην Άρνη, στο κέντρο της περιοχής που θα ονομασθεί αργότερα Θεσσαλία (από το ομώνυμο φύλο των Θεσσαλών, οι οποίοι θα εισβάλουν μεταξύ 1125-1100 π.Χ. και θα κατακτήσουν βαθμιαία ολόκληρη την περιοχή). Οι Βοιωτοί θα εκδιωχθούν από τους Θεσσαλούς και θα καταλήξουν στην Βοιωτία.
Το κενό που άφησαν στην Δυτ. Μακεδονία οι Βοιωτοί, θα καλύψουν ελληνικά φύλα που εξόρμησαν από την Ήπειρο και στην συνέχεια θα εξαπλωθούν στις περιοχές που αργότερα ονομάζονταν Ορεστίς, Λυγκηστίς και Πελαγονία (Βλ. Χάρτη 2). Τα φύλα αυτά θα απορροφηθούν αρκετά αργότερα από τους Μακεδόνες.

Χάρτης 2

Οι υπόλοιπες περιοχές της Μακεδονίας κατέχονται πριν από το τέλος της Εποχής του Ορειχάλκου (13ος /12ος αιώνας π.Χ.) από τους Παίονες, τους Βοττιαίους, τους Εορδούς, τους Άλμωπες, μη ελληνικά φύλα και τους Δουρίοπες ή Δευρίοπες, ένα μικρό φύλο, συγγενές με το ελληνικό φύλο των Πελαγόνων, όπως αποδείχθηκε.

Μια ενδιαφέρουσα επιστολή

Από την ιστοσελίδα http://hellenicinterest.blogspot.com/ αντιγράφουμε μια ενδιαφέρουσα ανάρτηση σχετικά με την εξωφρενική τοποθέτηση του καθηγητή Ν. Αλεβιζάτου, ότι η διοίκηση του Ελληνικού Κράτους δεν έχει την υποχρέωση να εφαρμόζει τις αποφάσεις του Συμβουλίου Επικρατείας!!!


Επιστολή του καθηγητή Δημήτρη Μιχαλόπουλου προς την εφημερίδα "το ΠΑΡΟΝ"
12 Ιανουαρίου 2010

Κύριε Κουρή,

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον διάβασα την –ευγενέστατη- επιστολή σας προς τον Νίκο Αλεβιζάτο, που δημοσιεύθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2010 στο Παρόν, και, για να πω την αλήθεια, δεν μπόρεσα παρά να αναφωνήσω: «Καλά, τώρα άρχισαν να καταλαβαίνουν τι γίνεται;» Και το είπα αυθορμήτως αυτό, κ. Κουρή, γιατί ο Ν. Αλεβιζάτος ήταν ο δικηγόρος του Αντώνη Λιάκου στην υπόθεση τής από τον δεύτερο παράνομης κατάληψης θέσης καθηγητή Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Και με την ιδιότητά του αυτήν, του δικηγόρου δηλαδή, είχε διατυπώσει εγγράφως, επισήμως την άποψη ότι η διοίκηση του Ελληνικού Κράτους δεν έχει την υποχρέωση να εφαρμόζει τις αποφάσεις του Συμβουλίου Επικρατείας. Και τα έλεγε αυτά, κ. Κουρή, ενώ προηγουμένως, σε άρθρο του στο Βήμα (φύλλο 13ης Σεπτεμβρίου 1998) εξηγούσε ότι οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας πρέπει να εφαρμόζονται, διότι αυτό το δικαστήριο αποτελεί το σοβαρότερο θεσμοθετημένο αντίβαρο στην ισχύ των κυβερνώντων... και άλλα τέτοια διάφορα πολλά, προφανώς προορισμένα για ευρεία, λαϊκή κατανάλωση.
Αυτά γίνονταν περί τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Στο μεταξύ ο Λιάκος είχε πάρει (όπως την είχε πάρει) τη θέση του καθηγητή και έτσι, περί τα μέσα της δεκαετίας εκείνης, στις 27 Μαρτίου 1995 συγκεκριμένα, δημοσιεύθηκε στην Ελευθεροτυπία άρθρο του Έρικ Χομπσμπάουμ (μεταφρασμένο από τον Τάκη Μίχα), στο οποίο εξηγούσε ο εν λόγω Χομπσμπάουμ ότι είναι «μύθος η συνέχεια 3.000 χρόνων του ελληνικού ‘έθνους’» και ότι «εθνικισμός και χουλιγκανισμός είναι πολλές φορές αλληλένδετοι». Εξυπακούεται ότι ο Λιάκος έσπευσε να υποστηρίξει, στο ίδιο φύλλο της Ελευθεροτυπίας, τις ‘απόψεις’ αυτού του –τουλάχιστον περίεργου- Χομπσμπάουμ.
Και προηγουμένως είχε λειάνει ιδεολογικώς το έδαφος στο Βήμα με άρθρα του, όπως «Έθνος και κράτος: απεμπλοκή η μόνη λύση» και «Η προσκόλληση στον Μεγαλέξανδρο» (φύλλα 23ης Ιανουαρίου και 28ης Αυγούστου 1994).
Φώναζα εγώ και κάποιοι άλλοι, μα δεν βαριέσαι: στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα. Ποιος μας άκουγε; Κανείς, απολύτως κανείς. Και όχι μόνο αυτό, αλλά ο τωρινός πρωθυπουργός, σε ομιλία του που είχε γίνει στο Μέγαρο των Φίλων της Μουσικής προς τιμήν της κας Valentina Matvienko, πρέσβειρας τότε της Ρωσίας στην Αθήνα, είχε, προφορικώς, πλήρως -και επιδεικτικώς- υιοθετήσει τις απόψεις του Χομπσμπάουμ.
Να λοιπόν γιατί διερωτώμαι, κ. Κουρή: Τώρα καταλάβατε τι γίνεται και, πολύ περισσότερο, τι πάει να γίνει; Και επιμένω στο ερώτημά μου αυτό, γιατί, όπως εγώ τουλάχιστον βλέπω τα πράγματα, η αποδόμηση του Ελληνικού Κράτους άρχισε στις 18 Οκτωβρίου 1981, όταν δηλαδή ο Ανδρέας Παπανδρέου κέρδισε τις εκλογές. Τότε άρχισε η εν χορδαίς και οργάνοις διάλυση του Κράτους που είχε δημιουργηθεί χάρη στην Επανάσταση του 1821. Και πολύ σας παρακαλώ, κ. Κουρή, μην αρχίσετε να μου λέτε πως αυτό ήθελε ο Ελληνικός Λαός κ.τ.λ.
Ήδη στις 9 Σεπτεμβρίου 1981, πέντε βδομάδες δηλαδή πριν από τις εκλογές, ο Β. Βασιλικός, σε άρθρο του στη στήλη «Εντός και εκτός των τειχών» της εφημερίδας "Τα Νέα" εξηγούσε ότι το ΠΑΣΟΚ έμελλε να γίνει κυβέρνηση, επειδή είχε τελικώς δώσει την προς τούτο συγκατάθεσή του ο... Λάμπρος Ευταξίας. Εμμέσως αλλά σαφώς δηλαδή επισήμαινε ο Β. Βασιλικός ότι υπάρχει ένα αόρατο κέντρο εξουσίας στην Ελλάδα το οποίο, προφανώς μετά από πολλές πιέσεις, είχε στέρξει να παραδώσει τη χώρα μας στον Ανδρέα Παπανδρέου και το κόμμα του.
Πάντως, κανείς δεν χρειάζεται να ρωτήσει κανένα κατά πόσο εν προκειμένω «το έπιασε το υπονοούμενο». Και τούτο, γιατί δεν υπάρχει απολύτως κανένα υπονοούμενο: Όλα είναι πια φως-φανάρι.
Δημήτρης Μιχαλόπουλος

Καλώς σας βρήκαμε


Καλώς σας βρήκαμε